KALKıNMA YOLU PROJESI

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve beraberindekiler 21 Nisan 2024’teki Irak ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) ziyaret gerçekleştirdiler. Aslında ziyaretin alt yapısı Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 14 Mart’taki Irak’a gitmesi ve mevkidaşı Fuad Hüseyin’le görüşmesiyle başlamıştı.

Görüşmeler neticesinde ve Erdoğan’ın ziyareti öncesinde, 19 Mart’ta Irak hükümeti her ne kadar terör örgütü tanımlamasını yapmasa da PKK’Yı yasaklamıştı. Yine de yasaklamanın, Türkiye’nin muhtemelen bölgede teröre karşı büyük bir operasyon yapacağı döneme denk gelmesi açısından önemli. Ancak Irak’ın PKK’Yı yasaklaması halinde, bunda ne oranda başarılı olacağı da tartışılıyor. Birde Irak’tan PKK hakkında terör tanımlaması değil de, sadece yasaklama kararının gelmesi, Pkk’nın terör örgütü ilan edilmesi hususunda Türkiye’nin baskılarının yeterli olmadığına yorumlanıyor.

PKK hâlen Irak’ın kuzeyinde Metina, Gara ve Kandil Dağları’nda; Dohuk, Erbil ve Sincar şehirlerinde varlığını sürdürüyor. Bundan dolayı Türkiye son 10 yıldır Irak’ın kuzeyindeki PKK hedelerini vuruyor. Pençe-kartal harekatları bunlardan bazıları.

Barzani’nin Kürdistan Demokratik Partisi’yle (KDP) Pkk’nın bazen sertleştiği veya çatıştığı biliniyor. Türkiye’nin de Kdp’yle siyasî, ekonomik ve güvenlik alanlarında geliştirdiği ilişkileri var. Ankara’nın PKK konusunda Kdp’yle görüşmeleri veya baskı yapması daha anlaşılır. Diğer taraftan Talabani’nin Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) için aynı durumdan söz etmek pek mümkün değil.

Elbette Irak ve IKBY ziyaretlerinin temelinde “petrol ihracatı, askerî, güvenlik ve terörle mücadelede işbirliği” mevcut. Fakat daha da önemlisi “ticaret ve su kaynaklarının yönetimi ile Kalkınma Yolu Projesi’dir (KYP)”.

Karayolu ve demiryolundan oluşacak Kyp’nin güzergahının “İstanbul, Mersin, Musul, Bağdat, Necef ve Irak’ın Basra Körfezi’ndeki El-fav Limanı” istikametinde olacağı zikrediliyor. Erdoğan’ın 4 Mart’ta “Türkiye’nin yaz aylarında Irak sınırının güvenliğini sağlayacağı” beyanının, Kyp’yle ilgili olduğu kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca henüz teyit edilemese de, PKK konusunda “güvenli tampon bölge” önerisinin de tartışıldığı basına yansıdı.

Irak’ın PKK’Yı yasaklamasıyla iki ülke ilişkilerinde diğer konularda da ilerleme kaydedileceği düşünülüyor. Bununla birlikte siyasî analist Nabil el-azzavi’ye göre “ekonomik olarak iki ülkenin birbirlerine ihtiyacı var. KYP bunun göstergesi”. Birde Kyp’nin başarılı olması için bölgede güvenliğin sağlanması zorunluluktur. Güvenlik hususunda Türkiye’nin KDP’YE baskı ihtimali artabilir.

Son yıllarda bölgesel ve küresel anlamda, uluslararası ticaret için yeni rota arayışlarına yönelik ilgi yüksek. Çin’in 2013 yılı sonunda duyurduğu Kuşak-yol Projesi, Yeni Delhi’nin ev sahipliğinde Eylül 2023’te gerçekleştirilen G-20 zirvesinde, Hindistan-ortadoğu-avrupa Ekonomik Koridoru’nu ilanı bunlardan en önemlileri.

Diğer taraftan Kızıldeniz’in Mendeb Boğazı’nda geçiş halindeki gemilere Yemen’deki Husiler’in saldırıları gibi eylemler uluslararası ticaretin güvenliğini olumsuz etkiliyor. Yani devletlerarası ve bölgeler arası ticaret koridorları jeopolitik uyumlaşmalarla giderek daha fazla iç içe geçiyor. Burada en önemli konu güvenlik kaygısının giderilmesi.

KYP ile Irak’ın, etnik ve mezhebî çatışmaların sonucunda hasara uğrayan ülkesini yeniden inşa etme ve ekonomik anlamda yeniden yapılanmasını amaçladığı muhtemeldir. Türkiye’nin ise, El-fav Limanı üzerinden Basra Körfezi’ne açılma girişimi ihtimal dahilindedir. Bölgenin kırılgan istikrarının, güvenlik ve PKK sorununun KYP’YI nasıl etkileyeceğini hep birlikte takip edeceğiz.