ભાારતીીય કોોર્પોોરેટ્સ અનેે રાજકિકોય ર્પોક્ષોોનેા લેેતીી-દેેતીીનેા સંબંંધોો આખરે ખુલ્લાંાં ર્પોડ્યાંાં

ભાારતનીી સુુપ્રીીમ કોોર્ટેે દેેશનીા રાજકિકોય પક્ષોો, ખાાસુ કોરીનીે કોેન્દ્ર સુરકોાર તેમજ રાજ્યોનીી સુરકોારોનીા સુત્તાાધાારી અનીે વિ¡રોધા પક્ષોો અનીે કોોપોરેર્ટે જગત ¡ચ્ચેેનીા લેેતી-દેેતીનીા સુંબંંધાોમાં મુખ્ય બંાબંત એ¡ા ઈલેેકોર્ટેોરલે બંોન્ડ્સુ ઉપરથીી ગુપ્તતાનીો પડદેો હર્ટેા¡ી દેે¡ાનીા કોરેલેા ફરમાની અનીે સ્ર્ટેેર્ટે બંંકો ઓફ ઈન્ડિન્ડયા તથીા એકો અગ્રણીી ¡કોીલે દ્વાારા તેનીા અમલે સુામે અ¡રોધા ઉભાા કોર¡ાનીા પ્રીયાસુો વિનીષ્ફળ બંન્યા પછીી આખારે જે વિ¡ગતો જાહેર થીઈ છીે, તે એકોથીી ¡ધાુ રીતે ચોંંકોા¡નીારી છીે.

એકોંદેરે જો કોે, લેોકોોનીે રાજકિકોય પક્ષોોનીે દેાની આપનીારાઓમાં મોર્ટેા માથીાનીા નીામ જાહેર થી¡ાનીી જે ધાારણીા હતી તેમાં થીોડી વિનીરાશા સુાંપડી છીે, પણી છીતાં જાહેર થીયેલેી વિ¡ગતો આશ્ચયયજનીકો તો છીે જ.

જાહેર થીયેલેી વિ¡ગતોએ એકો હદેે એ હકિકોકોત તો પ્રીસ્થીાવિપત કોરી છીે કોે વિ¡વિ¡ધા પ્રીકોારનીી ગેરકોાયદેે પ્રીવૃવિત્તાઓ કોે વિહસુાબં-કિકોતાબંમાં ગરબંડ ગોર્ટેાળા માર્ટેે તપાસુ હેઠળનીી અનીેકો કોંપનીીઓએ, વિ¡વિ¡ધા મુદ્દેે અ¡ાની¡ાર વિ¡¡ાદેોમાં ચોંમકોતી કોંપનીીઓએ પોતાનીું સુામ્રાાજ્ય સુાચોં¡¡ા મુખ્યત્ત્¡ે સુત્તાાધાારી પક્ષોનીે ઈલેેકોર્ટેોરલે બંંડ્સુનીા માધ્યમથીી ગુપ્ત દેાની કોયુɖ છીે.

ગેરરીવિતઓ છીા¡ર¡ા કોરાયેલેા આ કોહે¡ાતા ગુપ્ત દેાનીનીી વિ¡ગતો જાહેર થી¡ાનીા પગલેે

કોોપોરેર્ટે જગત અનીે સુરકોાર ¡ચ્ચેે એકોબંીજાનીી વિહમાયત કોર¡ાનીા સુંબંંધાો ફરી¡ાર ઉઘાાડા પડ્યાા છીે.

તાજેતરમાં જ ભાારતનીા ચોંંંર્ટેણીી પંચોંે ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડનીી ખારીદેી કોરનીારા ગ્રાહકોોનીી સુંપંણીય વિ¡ગતો બંહાર પાડી હતી. ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ એકો એ¡ી વિ¡¡ાકિદેત દેાની યોજનીા હતી જેણીે ¡ડાપ્રીધાાની નીરેન્દ્ર મોદેીનીી પાર્ટેીનીે પોતાનીા હરીફોનીે ¡ામની બંનીા¡ી દેેતું જંગી પ્રીચોંાર અવિભાયાની તૈયાર કોર¡ામાં મદેદે કોરી છીે.

રાજકોીય પક્ષોોનીે અપાયેલેા તમામ દેાનીમાં ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ દ્વાારા અપાયેલેું દેાની અડધાા કોરતા ¡ધાારે રહ્યુંં હતું.

આ બંોન્ડ મારફત રાજકોીય પક્ષોોનીે કોુલે 1.5 અબંજ ડૉલેરનીું દેાની અપાયુ હતું અનીે તે પૈકોીનીું ઓછીામાં ઓછીું 94 વિમવિલેયની ડૉલેરનીું દેાની 17 કોંપનીીઓ દ્વાારા અપાયુ હતું અનીે આ એ¡ી કોંપનીીઓ હતી જેઓ પ્રીત્યક્ષો રીતે અથી¡ા તો પછીી પોતાનીી પેર્ટેાકોંપનીીઓ મારફત કોરચોંોરી, છીેતરવિપંડી અથી¡ા તો અન્ય કોોપોરેર્ટે ગેરરીવિત બંદેલે તપાસુ હેઠળ હતી.

ભાારતનીી વિ¡પક્ષોી પાર્ટેીનીા નીેતા અવિભાષેેકો મનીુ વિસુંઘા¡ીએ જણીાવ્યું હતું કોે,‘ચોંંર્ટેણીી બંોન્ડ સ્કોીમનીી વિ¡ભાા¡નીા પાપી, કિડઝાાઈનીમાં ખાામી હતી અનીે તેનીો આશય પારદેશયકોતા ખાતમ કોર¡ાનીો હતો.

વિ¡પક્ષોી પાર્ટેીનીા સુાંસુદેોએ દેા¡ો કોયો હતો કોે ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ્સુનીી યાદેી દેશાય¡ે છીે કોે કોંપનીીઓએ પોતાનીી સુામેનીી ફોજદેારી તપાસુનીા પકિરણીામનીે પ્રીભાાવિ¡ત કોરી શકોાય તે માર્ટેે ¡ડાપ્રીધાાની નીરેન્દ્ર મોદેીનીા ¡ડપણી હેઠળનીી સુરકોારનીે જંગી રકોમનીું દેાની કોયુɖ હતું.

આ યોજનીાનીી સુૌથીી મોર્ટેી લેાભાાથીી ભાાજપ પાર્ટેી છીે અનીે દેાનીનીા મામલેે તે અન્ય રાજકોીય પક્ષોો કોરતા ઘાણીે આગળ છીે. એવિપ્રીલે 2019 થીી હજુ સુુધાીમાં ¡ર્ટેા¡¡ામાં આ¡ેલેા કોુલે ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ્સુ પૈકોી 730 વિમવિલેયની ડૉલેર મંલ્યનીા, લેગભાગ 47 ર્ટેકોા ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ્સુ એકોલેા ભાાજપનીે મળ્યા છીે.

ભાાજપનીી મુખ્ય હરીફ પાર્ટેી કોંગ્રેસુનીે આ સુમયગાળા દેરવિમયાની 171 વિમવિલેયની ડૉલેરનીું દેાની મળ્યુ હતું.

દેાતાઓ તરીકોે ખાુલ્લીી પડેલેી કોંપનીીઓમાં ભાારતનીી સુૌથીી મોર્ટેી મોર્ટેરબંાઇકો વિનીમાયતા અનીે વિ¡ક્રેેતા કોંપનીી હીરો મોર્ટેોકોોપય સુામેલે છીે.

આ કોંપનીીએ ભાાજપનીે 2.4 વિમવિલેયની ડૉલેરનીું દેાની આપ્યુ હતું. કોંપનીીનીી ફાઇનીાન્સુનીે લેગતી બંાબંતોનીી આ¡કો¡ેરા વિ¡ભાાગ દ્વાારા તપાસુ શરૂ કોરાઇ તેનીા સુાત મવિહનીા બંાદે કોંપનીીએ ભાાજપનીે આ દેાની આપ્યુ હતું.

ર્ટેોચોંનીી દે¡ા વિનીમાયતા કોંપનીી ગ્લેેનીમાકોક ફામાયસ્યુકિર્ટેકોલ્સુ સુામે કોવિથીત કોરચોંોરીનીી તપાસુનીા મીકિડયા અહે¡ાલેો સુામે આવ્યાનીા આઠ મવિહનીા બંાદે કોંપનીીએ ભાાજપનીે 1.17 વિમવિલેયની ડૉલેર મંલ્યનીા ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ્સુ આપ્યા હતા.

ભાારતીય ખાાણીકોામ ક્ષોેત્રનીું એકો વિ¡¡ાદેાસ્પદે જંથી ¡ેદેાંતા, જેનીા સ્થીાપકો અવિનીલે અગ્ર¡ાલેનીા અનીે કોંપનીીનીા સુંબંંધાો યુ.કોે. સુાથીે પણી ગાઢ રીતે સુંકોળાયેલેા છીે, તે ગ્રુપે પણી પાંચોં ¡ષેયમાં કોુલે 40 વિમવિલેયની ડૉલેરથીી ¡ધાુ મંલ્યનીા ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ્સુ ખારીદેી લેગભાગ અડધાો ડઝાની રાજકોીય પાર્ટેીઓનીે દેાની પેર્ટેે આપ્યા હતા.

સ્થીાવિનીકો મીકિડયાએ 2022માં જણીાવ્યું હતું કોે દેેશનીી મુખ્ય નીાણીાકોીય ગુનીા તપાસુ એજન્સુીએ 2018માં ચોંાઇનીીઝા ર્ટેેન્ડિŎવિશયનીો માર્ટેે ભાારતનીા વિ¡ઝાાનીી વ્ય¡સ્થીા કોર¡ા માર્ટેે કોંપનીી દ્વાારા કોવિથીત રીતે લેાંચોં ચોંંકો¡ી હો¡ાનીા આરોપ હેઠળ તપાસુ શરૂ થીઇ છીે.

આ મુદ્દેે હીરો, ગ્લેેનીમાકોક અનીે ¡ેદેાંતાનીે તેમનીી કોોમેન્ર્ટે માર્ટેે વિ¡નીંતી કોરાઇ હો¡ા છીતાં તેમનીા તરફથીી કોોઇ ર્ટેીપ્પણીી સુામે આ¡ી નીહોતી.

આ¡ી આપ-લેે સુામે કોોઇ પાક્કાા કોે વિનીણીાયયકો પુરા¡ા સુામે નીહોતા આવ્યા. સુત્તાાવિધાશોએ પણી જાહેરમાં આ ¡ાતનીો કોોઇ ખાુલેાસુો નીહોતો કોયો કોે દેાતા કોંપનીીઓ સુામે તપાસુ બંંધા કોરી દેે¡ાઇ છીે કોે પછીી તેનીે પરત ખાંચોંી લેે¡ામાં આ¡ી છીે.

નીરેન્દ્ર મોદેી સુરકોારનીા નીાણીા પ્રીધાાની વિનીમયલેા સુીતારમનીે તાજેતરમાં જ કોહ્યુંં હતું કોે, ‘ફોજદેારી તપાસુ અનીે રાજકોીય દેાની ¡ચ્ચેે સુંબંંધાનીા કોોઇપણી આરોપ માત્ર કોલ્પનીા છીે.’ તેમણીે એકો ર્ટેી¡ી ચોંેનીલે પર આયોજીત કોાયયક્રેમમાં કોહ્યુંં હતું કોે, જો કોોઇ કોંપનીી અમનીે દેાની આપે અનીે તે બંાદે અમે હજુ પણી તેમનીા દેર¡ાજા ખાખાડા¡ીએ તો શું કોહેશો?

ભાાજપ એકોલેી રાજકોીય પાર્ટેી નીથીી જેનીે કોાનીંનીી તપાસુ હેઠળનીી કોંપનીીઓ તરફથીી દેાની મળ્યું હોય. અન્ય રાજકોીય પક્ષોોનીે પણી આ કોંપનીીઓ તરફથીી દેાની મળ્યું છીે.

ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ સ્કોીમ હેઠળ 164 વિમવિલેયની ડૉલેરનીી સુૌથીી ¡ધાારે રકોમ ખાચોંીનીે સુૌથીી મોર્ટેી દેાતા - લેોર્ટેરી કોંપનીી ફ્યંચોંર ગેવિમંગે વિ¡વિ¡ધા રાજકોીયો પક્ષોોનીે આપેલેા દેાનીમાં સુૌથીી ¡ધાારે રકોમ કોંપનીીએ તાવિમલેનીાડુ સુરકોાર અનીે રાજ્યનીી વિ¡પક્ષોી પાર્ટેીનીે આપ્યું હતું.

ફ્યુચોંર ગેવિમંગ 2011થીી જ આ¡કો¡ેરાનીી ચોંંકો¡ણીી નીહં કોર¡ા, મનીી લેોન્ડરંગ અનીે છીેતરવિપંડી સુવિહતનીા વિ¡વિ¡ધા આરોપોનીા પગલેે તપાસુનીા દેાયરામાં રહેતી આ¡ી છીે.

ભાારતીય કોોપોરેર્ટે જગત અનીે દેેશનીા રાજકોીય ¡ગય ¡ચ્ચેેનીા સુંબંંધાો આ પહેલેા પણી જાહેર કોૌભાાંડનીા રૂપમાં સુામે આ¡ી ચોંંક્યા છીે અનીે તેનીાથીી મોદેીનીે પણી ફાયદેો થીયો છીે. એકો દેાયકોા અગાઉ ભ્રષ્ટાાચોંાર વિ¡રુદ્ધ જનીાક્રેોશ મોદેીનીે ¡ડાપ્રીધાાનીપદેે વિ¡જેતા બંનીા¡નીારા અનીેકો કોારણીોમાંનીું એકો મહત્ત્¡નીું કોારણી હતું.

તેમનીી સુરકોારે 2017માં ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડ

યોજનીા શરૂ કોરી હતી અનીે દેા¡ો કોયો હતો કોે તેનીાથીી રાજકોીય પક્ષોોનીે અપાતા દેાનીમાંથીી બ્લેેકો મનીીનીો એકોડો નીીકોળી જશે.

પરંતું આ ની¡ી યોજનીાનીે કોારણીે રાજકોીય પક્ષોોનીે ભાઁડોળ આપ¡ાનીા અન્ય માગો બંંધા કોયાય હોય તેમ વિબંલેકોુલે નીથીી. તેમાં અનીામી રોકોડ દેાની અથી¡ા ર્ટેેક્સુ -કિડડન્ડિક્ર્ટેબંલે ઇલેેક્ર્ટેોરલે ટ્રસ્ટ્સુ સુામેલે છીે જેમાં એકોથીી ¡ધાારે કોંપનીીઓ જાહેર તપાસુથીી દેંર રાજકોીય પક્ષોો માર્ટેે નીાણીાંનીી વ્ય¡સ્થીા કોરી શકોે છીે.

ભાારતીય મીકિડયાએ ઇલેેક્ર્ટેોરલે બંોન્ડમાં કોેર્ટેલેીકો અન્ય અવિનીયવિમતતાઓ પણી ઓળખાી કોાઢી છીે, જે અનીુસુાર કોેર્ટેલેીકો કોંપનીીઓએ તો તેમનીા ¡ાવિષેયકો નીફા અથી¡ા આ¡કો કોરતા પણી ¡ધાારે રકોમ દેાનીમાં આપી છીે.

અન્ય કોેર્ટેલેીકો દેાતા કોંપનીીઓ એ¡ી હતી જે ખાોર્ટેમાં જતી હતી અથી¡ા તો જેમનીી રચોંનીા તાજેતરમાં જ થીઇ હતી. મીકિડયાનીો દેા¡ો હતો કોે આ કોંપનીીઓનીો ઉપયોગ ¡ણીઓળખાાયેલેી થીડય પાર્ટેીઓ ¡તી રાજકોીય પક્ષોોનીે દેાની આપ¡ા માર્ટેે ફ્રન્ર્ટે કોંપનીી તરીકોે કોરાતો હતો.

કોાનીેગી એન્ડોમેન્ર્ટે ફોર ઇન્ર્ટેરનીેશનીલે પીસુનીા વિમલેની ¡ૈષ્ણી¡ે જણીાવ્યું હતું કોે,‘દેાનીનીી આ યાદેીએ આ સ્કોીમ ખાુલ્લીી મુકોાઇ ત્યારે તેનીી સુામે ચોંંર્ટેણીી પંચોંે વ્યક્ત કોરેલેા તે ¡ાંધાાઓનીે પણી સુમથીયની આપ્યું છીે.

તેમણીે જણીાવ્યું હતું કોે,‘ચોંંર્ટેણીી પંચોંે જ આ ચોંેત¡ણીી આપી હતી કોે આ અપારદેશયકો સુાધાનીનીી રચોંનીાથીી શેલે કોંપનીીઓ, વિ¡દેેશી ફર્મ્સસુય અનીે અજાણીી થીડય પાર્ટેીઓ પકોડાયા વિ¡નીા અથી¡ા તો તપાસુનીા દેાયરા બંહાર રહીનીે રાજકોીય પક્ષોોનીે નીાણીા આપી શકોશે.’