Beachd Ailein
NA MO SHEASAMH AIG CÀRN-cuimhneachaidh Bhlàir Chùil Lodair Disathairne seo chaidh aig an t-seirbheis cuimhneachaidh a tha Comunn Gàidhlig Inbhir Nis air a bhith a’ cumail bho 1924, bha caochladh smuaintean a’ dol trom inntinn.
Ged a bha mòran de na ceudan a bh’ air siubhal far feadh an t-saoghail gus a bhith an làthair nach robh a’ tuigsinn nam briathran a bha iad a’ cluinntinn, bha iad a’ tuigsinn sòlaimteachd làrach a’ bhlàir agus na bha nan sìneadh fon talamh mun cuairt orra.
Nuair a chluich pìobaire urramach Chomuinn Gàidhlig Inbhir Nis, Eòghainn MacCruimein, pàirt de dh’ùrlar Cumha na Cloinne bha mi fhìn a’ faireachadh nach b’ urrainn ceòl a bhith na bu fhreagarraiche air an latha agus aig an àm. Cha b’ e a-mhàin gun robh ealantas an fhìr-ciùil a’ foillseachadh eireachdas a’ phuirt ainmeil aig Pàdraig Mòr MacCruimein ach bha mathair-adhbhar a’ chiùil fhèin cho iomchaidh. Tha caochladh bheachdan air dè ghluais Pàdraig Mòr gus am port a chur ri chèile, le cuid ag ràdh gum bheil e na chomharra air a chuid bròin air bàs sheachdnar mhac san aon bhliadhna, agus cuid eile den bheachd gum bheil seo mar chuimhneachan air na chailleadh de Chlann MhicLeòid aig Blàr Worcester san t-Sultain 1651.
Ach an siud cha robh e gu mòran diofar, bha sinn air ar beò-ghlacadh leis an làrach, leis an eachdraidh, agus le tiamhaidheachd an fhuinn. Bha sinn mothachail gu ìre air an uamhas a thachair an siud sa Ghiblean 1746 agus air an geur-leanmhainn brùideil a lean fad bhliadhnaichean às dèidh a’ bhlàir. ‘S e seo an làrach san do thòisich sgrios an- iochdmhor nan Gàidheal, agus mar a thuirt an Ceannard, Murchadh Peutan, na òraid, tha e cudromach cuimhneachadh air na thachair agus aig an aon àm a bhith misneachail a thaobh na slighe air adhart.
Bha mise a’ cuimhneachadh air an t-seann eaglais ann an Hùsabost dom biodh Pàdraig Mòr a’ toirt a mhic, agus an t-uamhas a ghabh mi a’ faicinn mar a thog an t-uachdaran sabhal is stàball anns a’ chladh mu timcheall, agus mar a chaidh an rathad-mòr gu ruige Bòidhreig troimhe cuideachd. Saoilidh mi gun do dh’aontaich na bha an làthair le Murchadh, agus le bàrd urramach a’ Chomuinn Maoileas Caimbeul, nach fhaodar taighean a thogail air iomall làrach blàir a bha cho millteach agus cho eachdraidheil ann am beatha nan Gàidheal.
Ach ‘s i daonnan a’ cheist an èist luchd-dealbhachaidh ri beachd agus rùn an t-sluaigh is còir dhaibh a bhith a’ frithealadh?
CHAMPION piper Euan MacCrimmon’s rendition of the Lament for the Children set the mood of the hundreds who attended the Gaelic Society of Inverness’s annual memorial service at Culloden battlefield last Saturday.
Sensing the horrors which the site witnessed in April 1746, and the savage campaign of retribution which followed, there was a seemingly unanimous view that this place is sacred in the history of the Gael and that planners must protect it from developers.
Ailean Caimbeul (Allan Campbell) ailean@obantimes.co.uk.