Chan eil diù dhan Ghàidhlig ann an taisbeanadh ùr nan Seumasach
Thàinig faisg air 70 duine cruinn còmhla Disathairne sa chaidh gus fianais a thogail an aghaidh taisbeanaidh ùir a tha air fhosgladh aig Taigh-tasgaidh Nàiseanta na h-alba mu na Seumasaich. Bha iadsan, agus gu leòr eile, mì-thoilichte leis cho beag diù ’s a thathar a’ cur sa Ghàidhlig san taisbeanadh a tha a rèir an taigh-tasgaidh fhèin a’ toirt sùil air cùis nan Seumasach bho shealladh Eòrpach.
Thuirt an t-ollamh Wilson Macleòid bho Oilthigh Dhùn Èideann a bha am measg an luchd-iomairt Disathairne, “Tha a’ Ghàidhlig air a cleachdadh ann am farsaingeachd de raointean agus an lùib iomadh cuspair san latha an-diugh. ’S e cànan ùr-nodha a th’ anns a’ Ghàidhlig a bhuineas dhan 21mh linn. Ach, tha e follaiseach gu bheil muinntir an taigh-tasgaidh air beachd a ghabhail, air sgàth ’s gu bheil an taisbeanadh aca a’ coimhead air cùisean ann an dòigh eadar-nàiseanta, nach bu chòir dhaibh an cuspair a làimhseachadh ann an Gàidhlig. Tha iad a’ smaoineachadh gu bheil a’ Ghàidhlig freagarrach airson rudan Gàidhealach agus rudan beaga air an iomall, mar gum b’ eadh, agus a thaobh a’ chòrr den t-saoghal agus chùisean mòra, eadar-nàiseanta chan eil àite aig a’ Ghàidhlig an lùib sin. Tha an dòigh smaoineachaidh sin cho seann-fhasanta.”
Ach a bharrachd air cho beag àite ’s a th’ aig a’ Ghàidhlig mar chànan ann an stuthanmìneachaidh an taisbeanaidh, tha ceistean ann cuideachd mun àite a th’ aig na Gàidheil fhèin san taisbeanadh.
A rèir an Ollaimh Mhicleòid, “Tha iad ag ràdh gu bheil iad ag innse sgeulachd mhòr, eadarnàiseanta agus san sgeulachd sin cha robh anns na Gàidheil ach sluagh beag a bha air iomall chùisean. A bheil an dòigh smaoineachaidh sin freagarrach do bhuidheann nàiseanta ann an Alba le dleastanasan fo Achd na Gàidhlig tron Phlana Ghàidhlig aca a thaobh a’ chànain, agus iad ag ràdh gur e seo an dòigh as fheàrr an sgeulachd innse. Tha iad air Alba, agus gu h-àraidh Gàidheil na h-alba, a chur air iomall na sgeulachd. Chanainn gu bheil iad air cothrom a chall an seo. Chan e a-mhàin gun robh cothrom aca cànan na Gàidhlig a chleachdadh gus innse mun eachdraidh seo, ach cuideachd bha cothrom aca sgeulachd mhòr eadar-nàiseanta aithris bho shealladh nan Gàidheal. Dh’fhaodadh iad na Gàidheil a chur aig teis-meadhan an taisbeanaidh agus na rudan mòra eadar-nàiseanta a’ tachairt mun cuairt orra; oir sin mar a bha na Gàidheil fhèin a’ coimhead air cùisean.”
Thuirt Màrtainn Mac a’ Bhàillidh, bhon bhuidhinn Misneachd a chuir an tachartas air dòigh gus fianais a thogail, agus e air an taisbeanadh fhaicinn: “Chan eil cha mhòr iomradh sam bith air a’ Ghàidhlig. Chì thu na faclan Murt Ghlinne Comhann, ach chan eil mìneachadh sam bith ann air fiù ’s dè an cànan a th’ ann, no carson a tha e ann. Agus tha a cheart uimhir de dh’fhraingis agus Eadailtis ann agus an t-aon suidheachadh ann. Tha bhidio ann faisg air an deireadh mu dheidhinn Bhlàr Chùil Lodair agus tha boireannach ann, cleasaiche, a tha caoidh an duine aice a chaidh a mharbhadh, agus bha sin ann am Beurla cuideachd. Bha mi a’ smaoineachadh gun robh sin caran neònach, gum biodh boireannach bhon linn sin air a’ Ghàidhealtachd a’ bruidhinn Beurla. Chaidh tòrr òran a dhèanamh ann an Gàidhlig mu Chùil Lodair, ’s e cothrom a bha sin pìos a dhèanamh ann an Gàidhlig.”
A rèir Taigh-tasgaidh Nàiseanta na h-alba, bidh àite aig a’ Ghàidhlig an lùib nan stuthan eile a gheibhear an cois an taisbeanaidh air an làrach-lìn aca agus ann am fiosrachadh a tha iad an dùil fhoillseachadh. Thuirt neach-labhairt, “Chaidh eadartheangachaidhean Gàidhlig den phrìomh theagsa airson an taisbeanaidh a dhèanamh airson ar prògraim do sgoiltean agus gheibhear iad sin tron làrach-lìn againn, agus tha wi-fi an-asgaidh ann an gailearaidh an taisbeanaidh. Thèid fios mu ar prògram sgoiltean a chur chun a h-uile sgoile ann an Alba, a’ gabhail a-steach nan sgoiltean le foghlam Gàidhlig. Sa phrògram dhan phoball aig àm na Fèise, bidh Ceòl an-asgaidh air an Iomall le luchd-ciùil tradaiseanta agus òrain Ghàidhlig agus tachartasan eile.”
Ach às bith dè thachras a-nis, tha tòrr Ghàidheal a’ togail cheistean mu sheasamh na Gàidhlig taobh a-staigh Thaighean-tasgaidh Nàiseanta na h-alba. Oir mura gabh a’ Ghàidhlig dèanamh na pàirt follaiseach de thaisbeanadh mu na Seumasaich, càit an gabh a’ Ghàidhlig a chleachdadh an lùib ar n-eachdraidh? Tha e mar gum b’ eadh gu bheil an cànan air a dubhadh às bho eachdraidh a luchdbruidhne fhèin. ’S iomadh adhbhar a ghabhadh a thoirt seachad airson Gàidhlig agus na Gàidheil a bhith an teis-meadhan an taisbeanaidh seo, ach tha e gu math doirbh argamaid làidir a dhèanamh airson am fàgail às. Chanadh gu leòr gum buin an dòigh smaoineachaidh air cùl an taisbeanaidh ùir seo ri linn eile, ach tha coltas ann gu bheil i beò fhathast ann an Alba san latha an-diugh. ltha an t-artaigil seo ga fhoillseachadh ann an co-bhuinn ris a’ Chomann Rìoghail Cheilteach www.royalcelticsociety.scot