Bann-leathainn fìor-luath air feadh na dùthcha fo cheist
Ann an ùine nach bi fada bidh Riaghaltas na h-alba a’ sireadh thairgsean airson sheirbheisean bannaleathainn fhìor-luath (aig 30MB no nas luaithe) a stèidheachadh sna ceàrnaidhean de dh’alba far nach fhaighear an t-astar sin de bhann-leathann an-dràsta, fon sgeama R100. Às bith cò a’ chompanaidh a gheibh an cùmhnant sin, bidh aca ris an targaid a ruighinn sa bhliadhna 2021, agus an Riaghaltas ag iarraidh gum bi cothrom aig a h-uile taigh no togalach ann an Alba air bannleathann f ìor-luath.
Ach tha ceistean fhathast aig cuid sa choimhearsnachd a thaobh ciamar a ghabhas sin dèanamh, agus bidh daoine eile a’ smaoineachadh gum bu chòir cothrom a bhith aig cuid a choimhearsnachdan iad fhèin seirbheis bannaleathainn a chur air dòigh le taic-airgid bhon stàit.
A rèir Robin Crorie, Rùnaire aig a’ chompanaidh coimhearsnachd Bannleathann Chinn a Tuath an Eilein Sgitheanaich, “Tha sinne air a ràdh nach eil an sgeama R100 a’ dol a dh’obrachadh airson cuid a sgìrean dùthchail. Tha adhbharan follaiseach ann airson sin. Mura h-eil adhbharan coimeirsealta làidir ann airson bann-leathann f ìor-luath a stèidheachadh ann an sgìrean dùthchail, agus ma thathar ag iarraidh air companaidh choimeirsealta a bhios a’ sireadh prothaid an t-seirbheis a chur air chois, bidh agad ri barrachd taicairgid a thoirt dhaibh feuch an cuir iad an t-seirbheis air dòigh.
“Nuair a fhuair sinn a-mach san Iuchar nach fhaigheamaid sgillinn de thaic-airgid phoblaich mura robh sinn ag obair còmhla ri companaidh choimeirsealta, chuir sinn stad air an iarrtas a bh’ againn fhìn. Bha sinn ag iarraidh lìonra fo shealbh is fo stiùir na coimhearsnachd far am biodh cothrom ann pàirt den phrothaid a thoirt do bhuidhnean coimhearsnachd ionadail.
“Tha mi a’ tuigsinn gur e na riaghailtean Eòrpach a thaobh Taic-airgid Stàite a tha air cùl seo, ach chaidh an dealbh gus farpais chothromach a bhrosnachadh. Ge-tà, nuair nach eil ùidh aig aon chompanaidh choimeirsealta ann a bhith a’ stèidheachadh seirbheis, dè an cron a dhèante taicairgid a thoirt do bhuidheann coimhearsnachd?”
Tha dragh eile ann gu bheil sgìrean dùthchail is iomallach gu bhith fhathast fo anacothrom ged a gheibh iad bann-leathann f ìorluath, oir bidh sgìrean eile an uair sin a’ faotainn astar nas luaithe buileach leis a’ bhannleathann.
Thuirt Amanda Burgauer, Cathraiche aig Scottish Rural Action, “Tha sinn uile a’ feitheamh ri fhaicinn dè thachras. Ann am prionnsapal, tha coltas sgoinneil air seo, oir cò nach biodh ag iarraidh 30MB. Ach, tha dragh aig daoine gum bi sgìrean dùthchail air dheireadh a-rithist thoradh, dìreach nuair a bhios iad air 30MB fhaighinn, bidh daoine sna bailtean a’ faighinn 80 no 100 no barrachd. Feumar cuimhneachadh cuideachd gu bheil àiteachan fiù ’s ann an Glaschu a bhios a’ faighinn astar banna-leathainn a tha nas miosa na gheibhear ann an sgìrean dùthchail. Tha daonnan dragh ann nach fhaigh na sgìrean dùthchail teicneòlas ùr seach gu bheil margaidh nas motha ann air a shon sna bailtean-mòra. Ach tha adhbharan làidir ann carson a tha sgìrean dùthchail nas fheumaile na bailtean air bann-leathann nas luaithe, oir tha e na sheirbheis riatanach dhaibh ann an iomadach dòigh.”
Bha Iomairt na Gàidhealtachd is nan Eilean (IGE) an sàs sa chiad iomairt gus bann-leathann f ìor-luath a sgaoileadh air feadh na Gàidhealtachd is nan Eilean, mar phàirt den iomairt aig BDUK ann am Breatainn air fad, agus tha sin a-nis a’ tighinn gu ceann. ’S e Riaghaltas na h-alba a bhios a’ stiùireadh R100, a ghabhas a-steach an dùthaich air fad.
Thuirt Stiùbhart Robasdan, Stiùiriche Didseatach na Gàidhealtachd is nan Eilean aig IGE, “Sa phrògram againne tha cuid a thogalaichean ann a gheibh “càball faidhbeir chun an togalaich” (FTTP), agus nam biodh an t-airgead air a bhith againn bhiodh sin aig a h-uile togalach. Ach tha sin tòrr nas daoire na bhith a’ cur chaibineatan air dòigh mar a rinn sinn. Tha na caibineatan a’ ciallachadh gun do ràinig sinn barrachd dhaoine na bu luaithe. Ma bha sinn air FTTP a dhèanamh, cha do ràinig sin ach cairteal an t-sluaigh air a’ Ghàidhealtachd agus sna h-eileanan le bannleathann f ìor-luath. Leis an sgeama againne tha sinn air 86% den t-sluagh a ruighinn, agus bidh a’ mhòr-chuid dhiubh a’ faighinn 30MB no nas luaithe.”
Feumar feitheamh a-nis gus faicinn cò gheibh an cùmhnant airson R100, ach tha cuid a dhaoine an amharas gum bi cuid a dh’àiteachan ann an sgìrean dùthchail is iomallach fhathast fo anacothrom air sàillibh na seirbheis banna-leathainn a th’ aca. Tha ceistean ann mu a bhith a’ ruighinn nan àiteachan as duilghe, agus tha dragh ann cuideachd, ged a bhios na sgìrean dùthchail air ceangal caran luath fhaotainn, gum bi an còrr den dùthaich nas luaithe buileach an uair sin. Do chuid a dhaoine san latha an-diugh, tha bannleathann f ìor-luath cho riatanach ri rathaidean matha no seirbheisean còmhdhail. Saoil am bi ‘slighean’ didseatach nan sgìrean dùthchail ann an Alba cho math ri càch ann an 2021?