Tha an ùine a’ ruith a-mach dha na h-eileanan

Tha sinn dualtach a bhith a’ smaoineachadh nuair a thig e gu cùisean cànain is culturail gu bheil ar càirdean ann an Èirinn fada air thoiseach, gu bheil an glasach nas uaine dhan Ghàidhlig air taobh thall Sruth na Maoile.

Ach, dìreach mar an seanfhacal, chan eil an suidheachadh idir cho todharach is a tha e a’ coimhead.

Gu cinnteach, tha a’ Ghaeilge gu math nas fhaicsinniche ann an iomadach dòigh ann an Èirinn agus tha tòrr aige sin ceangailte ri eachdraidh is poileataigs.

Ach, nuair a bheirear sùil air cùisean gu mionaideach, chì thu gu bheil na h-aon duilgheadasan aca thall ann an sin, leis mar a tha an cànan a’ crìonadh anns na sgìrean traidiseanta far an robh i uaireigin nàdarrach is bicheanta.

An-dràsta, thathas a’ beachdachadh air Bile nan Cànan Albannach agus a thuilleadh air àite ann an reachdas a thoirt dha Albais, thathas cuideachd a’ meòrachadh air “sgìrean cànanach brìghmhor” a chruthachadh airson na Gàidhlig.

Tha a’ bhuidheann iomairt Misneachd air a ràdh gu bheil e tàmailteach cho beag fiosrachadh ’s a tha an cois seo, ach tha iad fhèin air molaidhean prataigeach a chur air adhart. Agus san t-seagh sin, tha gu leòr ri ionnsachadh bho ar caraidean Èirinneach nuair a thig e gu mar a tha iadsan a’ dèiligeadh ris an dearbh rud.

Air feadh Gaeltacht na h-èireann – sin na sgìrean air an iar bho Dhùn na ngall sìos gu Ciarraighe – tha lùghdachadh ann an àireamhan luchd na Gàidhlig agus na seann dhaoine a’ bàsachadh gu ìre nas motha na tha de luchdlabhairt ùr a’ nochdadh. Ach roghnaich iad rudeigin a dhèanamh agus b’ e sin lìonradh farsaing de dh’oifigearan Gàidhlig a stèidheachadh anns na coimhearsnachdan.

Tha Misneachd ag ràdh gu bheil na molaidhean aca-san a’ leantainn an siostam ann an Eirinn, le "planaichean cànain coimhearsnachd agus co-dhiù aon oifigear lànùine anns gach sgìre”. Mhol iad, ann an Alba, buidseat de £150,000 a chur ma choinneamh gach oifigear, sin £2.7 millean airson na h-alba, bho nach biodh na h-oifgearan ach anns na àitichean far an robh an cànan làidir gu tràidiseanta.

Às aonais càil mhionaideach anns a’ Bhile, tha seo feumail; tha e prataigeach agus chan eil e ag iarraidh cus nuair a thig e gu airgead.

Tha faisg air ceithir bliadhna ann a-nis bho nochd an aithisg, “Èiginn na Gàidhlig anns na Coimhearsnachdan Dùthchasach”, a thuirt gun tigeadh an cànan a-mach à bith ann an deich bliadhna mar chànan coimhearsnachd anns na h-eileanan mura tigeadh atharrachadh bunaiteach. Bidh an ceann-uidhe sin gu math nas fhaisge mus bi Bile ùr ann an gnìomh.

Mar a thuirt Màrtainn Mac a’ Bhàilidh bho Mhisneachd: “Gun teagamh, seo an cothrom mu dheireadh againn airson siostaman-taice a chur an sàs a chuidicheas na coimhnearsnachdan Gàidhlig anns na h-eileanan. Tha fios againne a tha a' fuireac anns na coimhearsnachdan cho cugallach ‘s a tha cùisean. Tha sinn a’ cur feum air taic sa bhad.”