જીવનભરના વીઝા

• ભૃર્ુનંદન - ચંદ્રકાંત દવે

જનમથી મરણ પયતું મનષુ ય યદ્ધુ કરતો જ આવયો છે. જીરનની અનકે જરૂદરયાતો પરૂ ી પાડરા માણસે એક અથરા બીજ પ્રકારે લડતો કયા્વ જ કરી છે. આ લડત પોતાનું પટે ભરરા માટેની હોય કે પછી બીજનું પડારી લરે ા કે પચારી પાડરા માટે હોય અને કદાચ આ લડત અનયને સહાય કરરા માટેનો એક સઘં ર્વ હોય એરું પણ બન.ે માનરજીરન શું કુદરતે આરા અનકે શરગ્રહો માટે જ ઘડું હશ?ે

પૃથરી ઉપર પોતાનું રચસ્વ ર સથાપરા માટે આદદ મનષુ ય થી લઈને એકરીસમી સદી સધુ ી માનરીએ આરા અનકે યદ્ધુ ો ખલે યા છે;દેરાસરુ સગ્રં ામ થયો. રામ રારણ ના યદ્ધુ ો થયા .અપમાનોની આગમાં સળગતા રહીને રરયો સધુ ી દ્રૌપદીએ એના રાળમાં તલે નહીં પરુ રાનું પ્રણ લીધું દયુ યોધન અને ભીમ રચ્ે . આમરણાતં યદ્ધુ થય.ું મહાભારત નો ભીરણ સગ્રં ામ ચાલયો . યરુ ોપમાં પણ ઘણા યદ્ધુ ો થયા . રરે ની રસલુ ાત આરા અનકે યદ્ધુ ો નું મળૂ કારણ હત.ું પણ તોય રામરાજયનો સયૂ યોદય થયો નહીં ! માનરીએ આતમા નંુ સાચું સખુ મળે રરાની ઝખં ના કયા્વ જ કરી. આ માટે ઘર, મહેલ કે પોતાના રાજય ઉપર અશધકાર કાયમ રહે એ માટે પોતપોતાની સરહદોની પાળ બાધં ી અથરા રાડ કરી લીધી. આમ સરહદ ની શરૂઆત થઈ. મારા ઘર ની ખડકી એ થી તારા ઘરમાં પ્રરશે મળે રરા માટે મારે તારી પરરાનગી મળે રરી જ પડ!ે રાજયો અને રજરાડા રચ્ે આમ સરહદો બધં ાણી. એના પાલન માટે પરસપર સબં ધં ો ના કરારો થયા. એક રાજયની સરહદમાથં ી અનય રાજયમાં પ્રરશે કરરા માટે મારે પરરાનગી અથરા શરઝા મળે રરા માટેના નીશત શનયમો અને કાનનુ ો ઘડાયા. આરી પરરાનગી કે શરઝા ની મદુ તો શનશચિત થઈ. આરી મદુ ત દદરસની, મશહનાની, રરન્વ ી કે દસ રર્વ માટે પણ હોઈ શકે. આરા કાયદા ઘડાયા.

મનષુ યના લોભને થોભ નથી. આરો લોભ સત્ા, ધન કે પોતાના રભૈ ર અને સખુ ની શનરંતરતા માટે હોય. આરી લાલસા રચ્ે કોઈ અતં રાય કે અડચણ ઉભી કરે તો મનષુ ય તે સહી શકતો નથી. આમ શરગ્રહો કે યદ્ધુ ો સતત ચાલયા જ કરે છે.

આરું એક યદ્ધુ યરુ ોપમાં 1918 સધુ ી ચાલય.ું શરશ્વયદ્ધુ બીજુ ૧૯૩૯થી ૧૯૪૫ સધુ ી ચાલય.ું આ રલડ્વ રોર હતી. એમાં યરુ ોપ એશશયા અને અમદે રકા ના લાખો લોકો પાયમાલ થયા. નરસહં ાર ઘણો થયો. જશતભદે , શલગં ભદે , શરચારોના મતભદે ો અને ધમભ્વ દે આ શરશ્વયદ્ધુ ના મળૂ માં હતા. બીજ શરશ્વયદ્ધુ માં જમન્વ ીમાં શહટલરના નાઝીરાદે યહદુ ીઓ પર ઘણા જલુ મો કયા.્વ જમન્વ સશૈ નકોએ શરશ્વના અનકે દેશોમાં રસલે ા યહદૂ ી લોકો ઉપર અતયાચાર કરરામાં કઈ બાકી રાખયું નહીં . પોલને ડના શલથઆુ શનયા અને જમન્વ ીએ કબજે કરલે ા યરુ ોપના દેશોમાં રસલે ા શનદયોર યહદૂ ી લોકોને શહટલરના નાઝી સશૈ નકોએ ગસે થી ગગૂં ળારી ને ગસે ચમે બરમાં બાળી નાખયા . jews- એટલે યહદુ ીઓના વૃદ્ધ સત્રી પરુુ રો અને બાળકો ને કેદ કરીને કે જઠ્ુ ા આશ્વાસનો આપીને concentration

કેમપોમાં ખસડે યા. નાઝી સશૈ નકોએ આરા લાચાર અને શનદયોર યહદૂ ી કુટબું ોને શનજન્વ સથળોએ લઈ જઈને સરેઆમ મારી નાખયા. આ હતો ઓગણીસમી અને રીસમી સદી નો અતયાચાર અથરા યદ્ધુ નો એક પ્રકાર. આ હતો શનદય્વ હતયાકાડં નો એક પ્રકાર.પરંતુ યદ્ધુ ભશૂ મ માં કયાકં કયાકં માનરતાના દશન્વ પણ થયા છે; એની એક રાત અહીં યાદ આરે છે.

૧૯૪૦ ના રરયો દરશમયાન જમન્વ નાઝીરાદે હાહાકાર મચાવયો. યરુ ોપમાં નાઝીરાદ ફેલાયો. Kaunas અને શલથઆુ શનયામાં શહટલરના સશૈ નકોએ કાળો કેર મચાવયો હતો. ૧૯૪૦થી 42 સધુ ીમાં પોલેંડ અને જમન્વ occupied રાજયો અને પોલેંડમાથં ી યહદૂ ીઓની શહજરત શરૂ થઈ. આ યહદૂ ી કટુ બંુ ોને જમન્વ ીના અતયાચારો માથં ી છોડારરા કેરી રીત?ે

આ સમય,ે શલથઆુ શનયાના જપાનીસ કોનસયલુ ટે ના દરરાજે હજરો અને લાખો ની સખં યા માં Jews એટલે યહદૂ ી કુટબું ના માણસો જમન્વ સશૈ નકો થી બચીને સલામત દેશોમાં જરા માટેના transit visa મળે રરા ઉમટી પડા હતા. શરશ્વ યદ્ધુ ની આગમાથં ી બચીને છટકી જરા માટે એકઠા થયલે ા આ યહદૂ ી સત્રી બાળકો અને વૃદ્ધો ને એક જ આશા હતી કે જમન્વ સશૈ નકો થી બચીને શરશ્વના તે સમયના એક માત્ર સલામત દેશઅમદે રકા પહોંચી જર.ું અફાટ રશશયન અને સાઇબરે ીયન પ્રદશે ોમાં થઈન-ે soviet union પાર કરીને હજરો માઈલ નો

લાબં ો પ્રરાસ કરીન-ે ટ્ાનસ સાઇબરે ીયન રેલરે માગગે આ યહદૂ ી રણઝાર ને માગ્વ કરી આપરો એ કંઈ સહેલું કામ નહોત.ું આ યહદૂ ી કુટબું ોને રશશયાના શહેર - બદં ર -Vladi vostok પહોંચાડરા સધુ ી અને તે રશશયન બદં રી શહેરથી જપાની સમદ્રુ ના એક બદં ર Tsuruga સધુ ી આ કુટબું ો સહી સલામત પહોંચી જય એરો પલાન ઘડાયો. એક રખત Tsuruga -સ રૂ ગા બદં રે તઓે પહોંચી જય પછી તયાથં ી શરશાળ પશેસદફક મહાસાગર પાર કરીને તઓે અમદે રકા ખડં ના સલામત બદં રે પહોંચી જય. આ શસરાય બીજો કોઈ ઉપાય ન હતો એમ એક રાજદતૂ ને જણાય.ંુ ાપાનીઝ શલથઆુ શનયા કચરે ીના એ દડપલોમટે નું નામ હત:ું Sugihara Chiune- સગુ ીહારા Chiune- . જપાનીઝ શલથઆુ શનયા કોનસયલુ ટે બધં થાય એ પરૂ આ દડપલોમટે સગુ ીહારા એ એક કાશં તકારી શનણય્વ લીધો કે માનર ધમ્વ અને માનરતા એ એક જ સાચો માગ્વ છ.ે આ માટે નાઝી સશૈ નકોથી છટકેલા આરા અનકે યહદૂ ી કુટબું ોને આ જપાનીઝ શલથશુ નયન રાજદતૂ નરા ડોકયમુ ને ટ અથરા પાસપોટ્વ આપયા. 1940માં આ યહદૂ ી કુટબું ોને આમ અણધારી મદદ મળી ગઈ. સગુ ીહારાએ એમના ડોકયમુ ને ્ટસ માં visas for life ના સટમે પ મારી દીધા ! એક જ સટમે પ દ્ારા

યહદૂ ીઓનું આખું કુટબું એણે સમાશરષ્ટ કયુંુ હત.ું જીરનભરના શરઝા એક જ ધડાકે આ શલથઆુ શનયાના રાજદતૂ એમના પાસપોટમ્વ ાં સમાશરષ્ટ કરીને યહદૂ ીઓને બચાવયા. Sugihara ના તે રખતના શબદો હતા: I may have to disobey my government;but if I don’t act now,I would be disobeying my God !

પોલેંડની શલથઆુ શનયન એમબસે ી ના રાજદતૂ ને મદદરૂપ થાય એરી કાયર્વ ાહી સથાશનક જોઈશ કમયશુ નટી-Jewish Community of Cobe- એ પણ યહદુ ીઓના બચારમાં ઘણી મદદ આપી. આ સમાજનો એક કાયક્વ ર નું નામ હતું : Nei Saburo.

એણે પણ જપાની સરકારને શરઝાની મદુ ત રધારી આપરા ભલામણ કરી હતી. Nei Saburo સથાશનક યહદૂ ી કમયશુ નટી નો એક સશકય કાયક્વ ર હતો.

1940ના સમય ની આ રાત છે. Sugihara Chiuneનું અરસાન ૧૯૮૫માં થય.ું ઇઝરાયલે ી હોલોકોસટ નો એક સમારક અથરા મમે ોદરયલ ‘ યાદ રશમે ’ નામથી શરશ્વભરમાં જણીતું છે. આ મમે ોરીયલ માં શલથઆુ શનયા ના આ રાજદતૂ નું નામ એક શાતં રીર પરુુ ર- Japan’s Quiet Hero તરીકે અમર થઈ ગયું છે