પંચામૃતનું ર્હત્્વ

ભગવાન સ્વામિનારાયણે અનેક સ્્થળોએ મવચરણ કરી જે સ્્થળોને પાવન કયાયા, અને અનેક સ્્થળોએ તેિણે જાતે િંદિરો બનાવ્યાં, અ્થવા િંદિરો બાંધવાની પ્ેરણા આપી. એ પૈકી સરધારના સ્વામિનારાયણ િંિરનો સિાવેશ ્થાય છે.

રાજકોટ્થી 28 દક.િી. િૂર આવેલું આ તી્થયાધાિ સ્વામિનારાયણ પં્થનું સવવોત્તિ ધાિ ગણાય છે. અને આ તી્થયાનો િમિિા પણ મવશેષ એ રીતે છે કે સિજાનંિ સ્વાિીએ અિીં વસવાટ કરી અનેક લીલા રચી િતી અને િંદિર િાટે પ્ેરણા ત્થા આશીવાયાિ આપ્યા િતા.

મવક્રિ સંવત 1859 એટલે કે ઇ. ન્િૂ ધિયાિાં પંચગવ્ય, પંચામૃત, ચરણામૃત વગેરે જેવી વાત ખૂબ શ્રદ્ા સા્થે કરવાિાં આવે છે અને તેિાં િરેકનું એક આગવું િિત્વ પણ ધામિયાક દ્રસ્ષ્ટએ રિેલું િોય છે કે તિે ાં રિેલા તત્વ અંગે અને તેના દ્ારા જીવનિાં ્થતા લાભની વાત મવદ્ાનો પાસે્થી સાંભળવા િળતી િોય છે

આપણે ગાય ને િાતા તરીકે િાનીએ છીએ અને તેનું પૂજન વ્રત કરીયે છીએ, ધામિયાક મવધાનિાં પણ પૂજા કરીયે છીએ, કેિકે ગાય િાં કરોડ િેવ િેવી નો વાસ રિેલો છે તેવી શ્રદ્ા પણ રાખીયે છીએ સ. 1803િાં સિજાનંિ સ્વાિી સરધાર િુકાિે પ્્થિ વાર આવ્યા અને 1803િાં રાિાનંિ સ્વાિીની પ્્થિ વષષી ત્યાં ઉજવી િતી તેિણે 1861 સુધી િરબાર ગઢિાં રોકાઇને િાછલીઓને સિાધી આપી. સરધારિાં તેઓ ચાતુિાયાસ િાટે રોકાયા િતા. તે વખતે ત્યાંના લીમ્બ તળાવિાં તેિણે સ્ાન કયુું િતું ત્થા લીમ્બ વૃક્ષ નીચે બેસતા િતા. એ બધી પ્સાિીની જગ્યાએ આજે શ્રદ્ાળુઓ િાટે િશયાનીય બની રિી છે. 1963િાં િાંકડનું કલ્યાણ કરી અનેક ઐશ્વયયાયુક્ત લીલાઓ કરી, ત્થા 1864િાં બોિા કિાંગરને પાપોનું પ્ાયમચિત કરાવી તેને ઉગાયવો. અને કલ્યાણ કયુું. ઉપરાંત અિીં તેિણે જન્િાષ્ટિી, દિવાળી, પ્બોમધની એકાિશી મવગેરે તિેવારોની ઉજવણી કરી સ્્થળને ધામિયાકતા બક્ષી સં. 1884િાં અિીં િંદિર મનિાયાણની પ્ેરણા અને આશીવાયાિ આપ્યા. જે્થી 200 વષયા જે આપણને ગ્ં્થો અને મવદ્ાનો પાસે્થી જાણવા િળે છે.

મવદ્ાનો સિજાવતા િોય છે કે ગાયને 'ગો' પણ કિેવાય છે અને ગાય દ્ારા જે વસ્તુ પ્ાપ્ત ્થાય છે તને ગવ્ય કિે છે ગાય દ્ારા જે પાંચ વસ્તુ પ્ાપ્ત ્થાય છે તેિાં િૂધ, િુધ િાં્થી િિીં, ઘી, િૂત્, છાણ એિ આ પાંચ વસ્તુ ને પંચગવ્ય તરીકે ઓળખવાિાં આવે છે જે ગવ્ય પોતે પમવત્ તો છે જ પણ સા્થે તે સૃસ્ષ્ટ અને િનુષ્ય જીવન ને પણ પમવત્ કરે છે આ પંચગવ્ય િાં ત્ણ િૂળ રીતે પ્ાપ્ત ્થાય છે (િૂધ, િૂત્, છાણ) અને બે રૂપાંતદરત (િિીં, ઘી) ્થઈ પ્ાપ્ત ્થાય છે, તેની િિત્વ સિજવાની કોમશશ..

ગાયનું િૂધ ગુણકારી છે જે પોષણ અને રોગ િુક્ત ્થવાિાં ઉપયોગી ્થાય બાિ નીત્ય સ્વરૂપ સ્વાિીના િાગયાિશયાન િેઠળ અિીં મશખરબદ્ િંદિરનું મનિાયાણ ્થયું.

આ િંદિર રાજસ્્થાન્થી િંગાવેલા ગુલાબી પથ્્થરોિાં્થી બનાવેલું છે. જે 99 ફૂટ પિોળું, 155 ફૂટ લંબાઇ અને 81 ફૂટ ઊંચાઇ ધરાવતું પાંચ મશખરવાળું િંદિર છે. તેના 16 ઘુમ્િટ, 108 સ્તંભ અને 108 કિાન છે. સ્્થંભો અને ઘુમ્િટ આચાયયા પરંપરાની િૂમતયાઓ ત્થા અન્ય કોતરણી્થી શોભે છે. સરધારિાં જ રાિાનંિ સ્વાિી અને િુક્તાનંિ સ્વાિીનો પ્્થિ િેળાપ ્થયો િતો.

આ સંસ્્થા દ્ારા સંત સંસ્કાર કન્ે દ્ર ત્થા મનઃશુલ્ક મવદ્ા્થષી છાત્ાલય ચાલે છે. મવદ્ા્થષીઓને ભણવા િાટેની સિાય, સુમવધાઓ આપવાિાં આવે છે. ઉપરાંત સ્વાિીનારાયણ િોસ્સ્પટલ, ત્થા પૂર ભૂકંપ જેવી કુિરતી આફતો સિયે પીદડતોને િિિ, ગૌશાળા દ્ારા ગૌસેવા મવગેરે કરવાિાં આવે છે. અિીં યજ્ઞશાળા, ભોજનશાળા, યામત્ક ભુવન મવગેરે સુમવધા પણ છે.

આ સ્્થળ નજીક િૂળી તેિજ લોયા જે સ્વામિનારાયણ પં્થના જાણીતા ધિયાસ્્થાનો છે, ત્યાં જઇ શકાય છે.

છે ગાયના િૂધને પૂજાિાં પ્ત્યેક્ષ કે પરોક્ષ રીતે ઉપયોગિાં પણ આવે છે ગાયના િૂધનું િિીં ધામિયાક પૂજા મવધાન િાં ઉપયોગી છે, આરોગ્ય બાબતે િાગયાિશયાન િુજબ ઉપયોગ પણ કરવાિાં આવે છે

ગાયના ઘી ના ગુણ અનેક જોવા િળે છે, ઘીના દિવા ્થી પ્કાશ ્થાય છે તે શુભ ઉજાયાિય છે, વાતાવરણિાં રિેલી અપમવત્તા િૂર ્થાય છે, આરોગ્યલક્ષી બાબતિાં પણ િાગયાિશયાન િુજબ ઉપયોગ ્થાય છે.યજ્ઞિાં ઘી ની આિુમત આપવાિાં ઉપયોગ ્થાય છે અને તેની રાખને પણ પમવત્ િાનવાિાં આવે છે. ઘણા ભક્તો શરીર પર આ ભભૂમત લગાવતા િોય છે તો કોઈ કપાલ પર ચાંિલો પણ કરતા િોય છે જે રક્ષત્િક ઉપરાંત મવમશષ્ટ ભાવરૂપ ગણાય છે.

ગાયનું છાણ પમવત્ િનાય છે પિેલાના જિાના િાં છાણ વડે ઘર આંગણું લીપવાિાં આવતું િતું જે ઘરની નકારાત્િક ઉજાયા િૂર કરે છે જંતુ સાિે રક્ષણ કરે છે, છાણનો ઉપયોગ રસોઈિાં બળતણ તરીકે અને પૂજાિાં િવન, ધૂપ વગેરે બાબતે પણ ઉપયોગિાં આવે છે.

ગૌિૂત્ આરોગ્યલક્ષી બાબત આરોગ્ય િેતુ ઉપયોગિાં લેવાય છે,

ખેતરિાં છટકાવ કરવા્થી શુદ્રજંતુ ઉપદ્રવ ઘટે છે પાકની વૃમદ્િાં િિિરૂપ બને છે, ભૂમિ શુમદ્ િાટે પણ ઉપયોગી છે જો ઘરિાં અઠવાદડયાિાં એકવાત છાટં વાિાં આવેતો ઘરિાં ્થી નકારાત્િક ઉજાયા, ઉશ્કેરાટ િૂર ્થાય છે, ઘર પમવત્ બને છે

આિ પંચગવ્ય એક વરિાનરૂપ ગણાય છે જે િાનવ જીવનિાં ઘણું ઉપયોગી છે

મો. + ૯૧ ૯૪૨૭૯ ૬૯૧૦૧