DIE MITES OOR MANGELS
Ons privaat hospitale verwyder dié kliere dikwels onnodig, is bevind. Maar hoe weet jy wanneer so ’n operasie wel die oplossing is?
JOU kleinding sukkel pal met ’n seer keel, koors en kliere wat soos knoppe staan. Al een wat meer raadop is as boet of sus, is jy, die arme ouer wat moet toekyk hoe jou kind ly. Jy glo dalk mangels uithaal is al raad, maar dokters waarsku nou dis nie altyd die beste oplossing nie. Die meeste mangel verwydering soperasies in privaat hospitale in SuidAfrika is onnodig, meen’ n spesialis. Dis nie noodwendig die beste vir jou kind se gesondheid nie en dit kan gebeur dat dokters die operasie net uitgevoer het om geld te maak.
“Die koers waarteen kinders se mangels in ons privaat sektor uitgehaal word, is van die hoogste ter wêreld. Ons troef Kanada, Amerika en Engeland,” sê prof. Johan Fagan, ’n oor-neus-en-keelspesialis (ONK) van Ikeys.
Hy en sy kollegas het in November die bevindings van hul navorsing bekendgestel wat wys ons land se privaat hospitale haal voor die voet mangels uit, dikwels onnodig. “Ons hoop die bevindings sal ouers, pasiënte en dokters herinner aan die maatstawwe vir die verwydering van mangels,” sê hy.
Die opname, die eerste in sy soort in ons land, is net in die privaat mediese sektor gedoen; dus geld die bevindings net vir die 18 persent van die bevolking wat in 2013 ’n privaat mediese fonds kon bekostig.
Maar hoe gemaak as jy as bekommerde ouer van ’ n siek kind naarstig ’ n oplossing soek of as die dokter sê die mangels moet uit, maar jy is huiwerig?
ONTHOU, mangels moet net uitgehaal word as hulle probleme gee, sê dr. Khaleel Ismail, ’ n ONKdokter verbonde aan die Universiteit van die Witwatersrand. Dit is nie ’n móét of selfs die norm dat ’n kind se mangels uitgehaal word nie.
“Gereelde mangelontsteking, absesse agter die mangels, slaapapnee en vergrote mangels is die mees algemene redes vir die operasie van 30 minute tot ’n uur.”
As ’n kind pal siek is en mangelontsteking kry, raak baie ouers wanhopig, sê dr. Chris Brink*, ’n Pretoriase ONK-dokter wat naamloos wil bly omdat die kwessie so omstrede is by privaat praktyke.
“Dikwels is die ouers raadop. Boonop is dit finansieel sinvol vir dokters om die eenvoudige maar duur operasie uit te voer. Tyd in die teater is sowat drie keer so winsgewend as ’n gewone doktersbesoek en dokters in privaat hospitale verkeer onderdruk omhul begroting steikens te haal .”
Chris sê hy kry jaarliks sowat 200 versoeke om kinders se mangels uit te haal, maar staan net sowat 60 toe. “Dis nie net die dokters se skuld nie, want dikwels dring moedelose ouers daarop aan. As een dokter dit nie wil doen nie, sal ’n ander wel.” Wanneer ouers aangeraai word om ’n kind se mangels te laat uithaal, moet hulle seker maak die dokter het ’n erkende ondersoekmetode gebruik. “Die meeste operasies is onnodig,” sê Chris.
“Maak seker die dokter gebruik ’n metode wat gegrond is op bewyse, byvoorbeeld die Paradise-kriteria.”
Dié riglyne word wêreldwyd erken, sê Johan. Die voorvereistes vir ’n mangelverwy dering is ’n kind wat met enige van die volgende sukkel en al behandeling met ’n antibiotikum daarvoor ontvang het, maar sonder sukses:
sewe of meer keelontstekings in die afgelope jaar;
vyf of meer keelontstekings per jaar in die afgelope twee jaar;
drie of meer keelontstekings per jaar in die afgelope drie jaar.
Samelopende kriteria sluit een of meer van die volgende in: koors bo 38,3 °C; limfkliere wat seer en geswel is of groter is as twee sentimeter elk;
’n afskeiding van die mangels, dikwels wit of geel;
’n positiewe toets vir’ n streptokokkusontsteking.
“As almal dié vereistes sou toepas, sou die plaaslike koers van mangeloperasies
‘Dikwels dring moedelose ouers op die operasie aan’
waarskynlik meer in pas gewees het met die buiteland, waar mangels ál minder uitgehaal word,” sê Johan. Chris voeg by: “In Duitsland is dit byvoorbeeld nou gewild om net die deel te verwyder wat probleme gee.”
Khaleel stem saam en sê die operasie sal eers oorweeg word nadat jy en jou kind se dokter – in dié geval ’n ONKspesialis – al die risiko’s en voordele oorweeg het.
“Mangelontsteking kan ook met ’n antibiotikum behandel word.”
Chris sê ’n antibiotikum sal dikwels die probleem oplos. Ouers moet ook seker maak die simptome is nie weens ander kwale, soos allergieë, nie.
Om die mangels te verwyder werp ongelukkig nie altyd vrugte af nie, sê Johan.
“Studies uit 2014 wys kinders wie se mangels uitgehaal word, is nie veel beter daaraan toe as dié wie se mangelontsteking met ’n antibiotikum behandel word nie.
“Die kinders wie se mangels verwyder is, het net 1,4 minder keelsere gekry in die jaar ná die operasie.”
Hy sê selfs by die kinders wat gelyk het asof hulle die meeste by die operasie baat sou vind, het die knaende ontstekings naderhand sonder die operasie weggegaan.
Dokters noem dié benadering afwagtende, konserwatiewe monitering, oftewel watchful waiting. Dit beteken hulle kyk eers of die probleem nie dalk vanself opklaar nie. “Indien ouers on onseker is, moet hulle kyk hoe gereeld die kind met mangelof keelontsteking sukkel en of die kind se limfkliere ook moeilikheid gee,” sê Chris. “Ouers wat dit kan beskostig, kan gerus ook ’n tweede m mening inwin.”
In hul navorsing s skryf Johan en sy kolle legas herhaalde oorontsteking, die mangels se grootte, hoeve veel skooldae verlore ga gaan weens mangelon ontsteking en hoe gereeldld d die kindk d’ ’n antibiotikum moet kry, kan ’n operasie help regverdig, maar tel steeds nie onder die amptelike kriteria nie.
Die koste verbonde aan ’n knaende seer keel kan ook aansienlik wees. Hieronder tel doktersafsprake, vervoerkoste dokter toe en die koste van medikasie.
“Hoewel dié koste en die uitwerking op die ekonomie nie op die amptelike riglyne betrekking het nie, kan niemand stry dat die siekte ’n groot las is nie. In Engeland gaan byvoorbeeld jaarliks 35 miljoen skool- of werkdae weens mangelontsteking verlore.” * Skuilnaam.