WANNEER JOU TWYFEL GEVAARLIK RAAK
Die boodskappe tussen Jason en Susan Rohde en die vrae in die hof oor haar gemoedstoestand het die term ‘gasbeligting’, wat soms in verhoudings voorkom, weer na vore gebring. Maar wat is dit presies, en hoe gemaak as jy dit in ’n verhouding ervaar?
JARE lank was hulle die toonbeeld van geluk. Die skatryk sakeman Jason Rohde (48) en sy vrou, Susan (47), was oënskynlik versot op mekaar. Saam met hul drie dogters het hulle in ’n weelderige huis in die Johannesburgse spogbuurt Bryanston gewoon.
Op Susan se Facebook-blad het foto’s gepryk van waar hulle vrolik saam met vriende kuier. Op ’n kiekie waar sy haar kop in die holte van haar man se skouer druk, straal sy van geluk.
Altans, so het dit gelyk. Tot ysingwekkende WhatsApp- boodskappe tussen die paartjie in die Kaapse hooggeregshof onthul is.
Jason word van die moord op sy vrou aangekla (sien die storie op bl. 6), en in sy verhoor spat die prentjie wat hulle aan die wêreld voorgehou het aan duisende skerwe. “Het jy enige idee hoe onseker jy my die hele tyd laat voel?” lui een van die boodskappe wat Susan in die weke voor haar dood vir Jason gestuur het. “Ek moet jou smeek om saam met jou na plekke te gaan, ek moet jou smeek om by jou te wees.”
Die gevoelens was nie noodwendig ongegrond nie, want volgens Jason het Susan “irrasioneel, obsessief en kwaad” geword toe sy in 2016 uitvind hy het ’n verhouding met die Kaapse eiendomsagent Jolene Alterskye (35).
In nog boodskappe wat in die hof
gelees ge is, klink Susan desperaat. Sy het selfs se vir Jason gesê sy gee nie meer om nie: ni “Jy wil hê ek moet mal raak, en dit is wat w jy gaan kry.”
Jason het hierop gereageer deur Susan da daarvan te beskuldig dat sy die “boelie” is is: “Om iemand 40 keer op ’n dag te bel en om vyfuur die oggend is om te boelie.”
Die oggend voor Susan se dood het Ja Jason in ’n boodskap vir haar gesê sy m maak haar eie afleidings. “Jy hoor en dink ne net wat jy wil,” snou hy haar toe.
Op 24 Julie verlede jaar is Susan se lew welose liggaam in ’n hotelbadkamer op di die Stellenbosse wynlandgoed Spier aange getref. Jason voer aan sy was depressief en het haar eie lewe geneem, maar die st staat meen sy is dood nadat hy haar in ’n gewelddadige rusie verwurg het. In sy pleitverduideliking sê Jason: “Ek glo, met respek, die spoed waarteen haar emosies gewissel het en haar onvermoë om rede te verstaan of haarself rasioneel te laat geld, het tot haar selfdood gelei.”
Noudat Susan se gemoedstoestand in die hof teen die agtergrond van Jason se buite-egtelike verhouding belig word, word opnuut gewonder oor die impak wat ’n affair op ’n verhouding kan hê.
Wanneer hou ’n buite-egtelike verhouding net hartseer gevolge vir die betrokke partye in, en wanneer raak dit ook gevaarlik afwysend of manipulerend? As die een party die ander in so ’n situasie op ’n ekstreme manier manipuleer, kan dit neerkom op “gasbeligting”.
Daar kan nie van buite bespiegel word of gasbeligting deel was van Jason en Susan se verhouding nie, maar die gegons oor hul boodskappe en Susan se gemoedstoestand het dié term weer in die diskoers oor affairs laat opduik.
Wat is gasbeligting?
Die term kom uit die toneelstuk Gas Light, waarvan in 1944 ’n Oscar-bekroonde riller gemaak is, verduidelik Susan Eksteen, ’n Imago-verhoudingsterapeut van Krugersdorp. In die fliek probeer die man sy vrou oortuig sy is kranksinnig en doen dit deur haar gesonde verstand en werklikheidsbesef te bevraagteken. Daar is gasligte in hul huis, en wanneer die man die solderlig aanskakel, raak die ligte in die huis dowwer. Sy vrou kom dit agter en noem dit aan hom, maar dan sê hy dis net haar verbeelding.
“Gasbeligting is ’n vorm van manipulasie en breinspoeling wat die slagoffer laat twyfel in sy of haar persepsie, identiteit en selfwaarde. Stellings en beskul- digings is gewoonlik gegrond op blatante leuens en vergrotings of verdraaiings van die waarheid,” verduidelik Susan.
“Baie slagoffers van gasbeligting begin minderwaardig voel omdat hulle hul selfvertroue verloor en algaande angstiger word,” sê dr. Marelize Swart, ’n sielkundige en seksuoloog van Kaapstad.
Prof. Gérard Labuschagne, oudhoof van die polisie se sielkunde-ondersoekeenheid, sê al is gasbeligting nie ’n kliniese term nie, hou dit verband met ’n poging om iemand anders se werklikheid te manipuleer. “Klassieke taktiek is om voorwerpe te beweeg of weg te steek of vreemde goed te laat gebeur in ’n poging om iemand of ander mense te laat glo ’n individu is onstabiel of geestelik ongesteld.” Hy sê dit word dikwels met ’n bepaalde doel gedoen, soos om toesig te kry oor kinders of beheer oor finansies.
Susan sê in ligter vorme van gasbeligting is ’n wanvoorstelling van die magsbasis in die verhouding. “Die ontvanger word onderwerp aan die gasbeligter se onredelike pleks van feitelike redenasies en die gasbeligter fynkam en veroordeel deur middel van aggressie.”
Volgens Marelize is dit ’n gesofistikeerde vorm van emosionele afbreking waar slagoffers mettertyd hul instink en gevoelens bevraagteken. “Dit kan maande of selfs jare aangaan voor iemand agterkom hulle is in so ’n verhouding.” Sy sê dit kan in enige verhouding voorkom, insluitend persoonlike, romantiese en professionele verhoudings.
Hoekom is dit gevaarlik?
Jou selfbeeld ly daaronder en jou emosionele vermoëns word ingeperk, sê dr. Elmari Mulder Craig, ’n seksuoloog en verhoudingsterapeut van Pretoria. “Jy glo later alles is jou skuld, en as jy net nog dit of dat anders doen, sal die verhouding verbeter.” Volgens haar sal mense wat graag in beheer is of wat narsistiese persoonlikheidstrekke het maklik iemand gasbelig. “Dit kan gevaarlik wees omdat dit dikwels eskaleer na ander vorme van mishandeling en ook daartoe lei dat jy naderhand oor alles aan jouself twyfel.”
Hoe moet ek so ’n verhouding hanteer?
As jy besef jy word gasbelig of dat emosionele mishandeling in jou verhouding bestaan, moet jy professionele hulp kry, sê Elmari. “Dit gaan nie vanself beter word nie. Neem ook iemand na aan jou in jou vertroue, soos ’n vriendin of familielid, wat jou kan help sin maak van wat werklikheid is en wat aanvaarbaar en onaanvaarbaar is.”
Elmari verduidelik: “Die mens wat emosioneel manipulerende gedrag toon, het dikwels self baie trauma ervaar, en dit kan ’n manier wees om in beheer te voel of die angs van moontlike verwerping te hanteer.
“As iemand in so ’n toksiese verhouding is en albei partye is bereid om vir individuele asook verhoudingsterapie te gaan, kan hulle die verhouding weer op ’n gesonde plek kry.”
Susan sê jy moet jou ingesteldheid verander om die invloed van die gasbeligter se gedrag op jou te verminder. “Skaal jou verwagtings af en stel grense. Moenie toelaat dat jy uitgebuit word nie. Leer nee sê en moenie ingee wanneer die ander een jou intimideer nie.” EKSTRA BRON: RAPPORT