Die “waarheid” oor Poetin se opgang
Hoe ’n oud-KGB- offisier die leier van Rusland geword het, was lank ’n geheim. Die rolprentmaker Witali Manski was midde-in die gebeure wat Poetin aan die bewind gebring het. Nou wil hy die waarheid onthul, maar hy vrees vir sy lewe
DIT bly een van die kommerwekkendste raaisels van die moderne tyd: Hoe het die onbekende Wladimir Poetin opgang gemaak om die Russiese president te word? ’n Merkwaardige nuwe dokumentêr met beeldmateriaal van hom wat nog nooit voorheen gesien is nie, bied interessante antwoorde op dié en ander vrae waaroor geskiedkundiges en Kremlinwaarnemers al lank kopkrap.
Die dokumentêr Poetin Se Getuies is deur Witali Manski (54) gemaak. Hy was in 2000, toe Poetin president geword het, die hoof van dokumentêre flieks vir die hoofstaatstelevisiekanaal, Rusland-1.
Die dokumentêr bied ’n verstommende en unieke kykie agter die Kremlingordyn terwyl die geheime operasie “Opvolger”, om Wladimir Poetin aan die bewind te kry, uitgevoer is. Dit bestaan uit beeldmateriaal wat Witali self geskiet en sedertdien geheim gehou het terwyl hy terselfdertyd amptelike dokumentêre oor Poetin, sy voorganger, Boris Jeltsin, en ook Michail Gorbatsjof gemaak het.
“Die rolprent maak Poetin, sy kollegas en die uittredende pres. Jeltsin so toeganklik, dit lyk byna onmoontlik,” skryf die rolprenttydskrif Screen International. “Dis moeilik om te glo die materiaal in Poetin Se Getuies is eg.”
Witali, wie se vorige rolprent, In die Strale van die Son, heimlik in NoordKorea geskiet is en talle pryse gewen het, bied ’n intieme blik op ’n keerpunt in die hedendaagse geskiedenis.
Op 31 Desember 1999 het Jeltsin die skokaankondiging op televisie gedoen dat hy as president uittree. Waar hy voor ’n tradisionele Nuwejaarsboom, versier met bolle, ligte en klaterstringe, posisie ingeneem het, het hy opgeblase gelyk ter- wyl hy deur sy toespraak gestamel het.
As dit vir die Russe onverwags was, was dit vir Witali verstommend. Hy het goeie kontakte in die Kremlin gehad. Hy was besig om ’n dokumentêr oor Jeltsin te skiet wat hom toegang tot die president en sy gesin gegee het. Tog het hy geen fluisteringe daaroor gehoor nie.
“Ons het geweet Jeltsin het sy jaarlikse Oujaarsaankondiging op 27 Desember opgeneem,” vertel Witali. “Maar op 31 Desember het die Kremlin die kameramanne weer ontbied, en hulle het sy nuwe aankondiging opgeneem.
“Agterna is die kameramanne in afsondering gehou. Hulle kon niemand bel nie, nie familielede of enigiemand nie. Dit was ’n ongelooflik geheime operasie op staatsvlak.”
Jeltsin (68) het die Russiese volk van 145 miljoen ingelig hy het sy waarnemende premier, Wladimir Poetin (toe 47), as waarnemende president aan-
gestel tot ’n vroeë verkiesing einde Maart 2000 gehou sou word.
Jeltsin het die stroewe Poetin geloof as “’n sterk man wat die presidentskap waardig is”. Poetin, voorheen die hoof van die federale sekuriteitsdiens, die FSB, die opvolger van die KGB, het binne die vier maande dat hy premier was gewild geword omdat hy genadeloos teen Tsjetsjnië oorlog gevoer het.
Op dieselfde dag het Aleksi II, die patriarg van die Russies-Ortodokse Kerk, Poetin tydens ’n seremonie in die Kremlin as opvolger ingehuldig. Toe hy om middernag die nasie vir die eerste keer as waarnemende president toespreek, het Poetin mense probeer gerusstel wat hul bedenkings gehad het omdat hy uit die geledere van die Sowjet-KGB kom.
“Die vryheid van spraak, van aanbidding, van die pers, van eiendomsregte, dié grondbeginsels van ’ n beskaafde samelewing, sal deur die staat beskerm word,” het hy beloof. Die volgende dag, op 1 Januarie 2000, het Poetin, skynbaar in ruil vir sy aanstelling, ’n verordening onderteken wat sy voorganger van vervolging vrywaar. Jeltsin en sy familie is tydens sy bewind van korrupsie beskuldig. Poetin het vir Jeltsin ’n pensioen, ’n plattelandse woning, lyfwagte en gesondheidsorg vir hom en sy gesin laat kry.
WITALI was eers ten gunste daarvan dat Poetin president word, want hy het self gesien Jeltsin was te sieklik om te regeer. rege Maar in 2004 het Witali by Rusland-1 Rusl bedank, want sy idees vir programme is gesensureer toe Poetin beheer oor die media oorneem.
Witali en sy gesin leef nou in ballingskap in Riga, Letland, nadat hulle Rusland in 2014 verlaat het.
Intussen leef sy landgenote, wat in die chaotiese 1990’s kortstondig vryheid onder Jeltsin gesmaak het, nou ál meer in die diktatoriale greep van ’n president wat reeds byna twee dekades lank aan die bewind is.
En die wêreld sit opgeskeep met ’n genadelose baasspeler wat Oekraïne binnegeval en die Krim beset het, met die verkiesings van ander lande inmeng, sy vyande op buitelandse grondgebied vergiftig en dalk wel pres. Donald Trump van Amerika met ’n stukkie verdoemende inligting afdreig.
Toe hy hoor Poetin sou waarnemende president word, het Witali dadelik beeldmateriaal vir ’n dokumentêr, Wie Is Mnr. Poetin?, begin versamel. Dit is net voor die verkiesing in Maart 2000 op Rusland-1 uitgesaai. Poetin het die eerste verkiesing met 53% van die stem gewen.
“My span het die presidensiële kandidaat noukeurig gedokumenteer in sy onvermoeide ywer tot voordeel van die mense,” vertel Witali in ’ n agtergrondstem gelaai met ironie in Poetin Se Getuies.
Met ongeëwenaarde toegang tot Poetin, sy vriende en kollegas het hy die menslike sy van die voormalige KGBoffisier in sy dokumentêr vir die Russiese volk gewys. Witali het byvoorbeeld vir ’n roerende en emosionele toneel gesorg toe hy voorstel Poetin besoek sy ou skoolonderwyseres in haar woonstel in St. Petersburg.
Die rolprent wys Poetin ook, in skrille kontras met die besope en wispelturige Jeltsin wat die Russe later verafsku het, as ’n sterk en besliste leier wat gewonde troepe vertroos, fabrieke besoek en die Tsjetsjniese rebelle veroordeel.
“Almal wou ’n jong, bekwame president hê,” sê Witali.
Maar nou is hy bitter spyt oor die sleutelrol wat hy daarin gespeel het om Poetin te help om president te word.
“Vandag is dit onmoontlik om te verstaan hoe ons dit nie kon sien nie,” erken hy waar hy in sy karig gemeubileerde, moderne woonstel in Riga sit en tee drink. Witali, bebaard en swaarmoedig, weet die onthullings in die dokumentêr stel hom aan nog groter gevaar bloot. Die owerheid sal nou wel nie toelaat dat dit in Rusland vertoon word nie, maar hy was bekend in sy geboorteland, en dit is gevaarlik om te uitgesproke in jou verset teen Poetin te wees.
Maar al weet hy sy lewe is in gevaar, kan hy niks daaraan doen nie.
“Ek probeer nie daaraan dink nie,” sê hy. “Ek geniet liggaamlik en geestelik goeie gesondheid. Ek het geen selfdoodgedagtes nie. As iets met my gebeur, sal dit nie toevallig wees nie.”
EERS het hy Poetin as “sjarmant” beleef, sê Witali. Hulle het heelwat tyd saam deurgebring. In die jaar ná die verkiesing het Witali nog ’n dokumentêr geskiet, oor die lewe in die Kremlin, waarin Poetin ook verskyn het.
“Hy het ’n mooi manier van kommunikeer gehad,” vertel Witali. “Hy sou oor my vrou, familie en kinders uitvra, en natuurlik voel jy gevlei. Jy aanvaar hy bedoel dit opreg. Poetin is ’n gawe ou, dink jy. Maar het hy ’n menslike gevoel oorgedra of het ek met ’n beroepsverleier gekommunikeer?”
Met watter gerusstellende gemeenplase oor die demokrasie Poetin ook al tydens die presidentsverkiesing in die openbaar vorendag gekom het, teenoor Witali het hy geen doekies oor sy KGBideologie omgedraai nie.
“Besluite sou in die belang van die staat geneem word,” het hy reguit vir
‘Het hy menslike gevoel oorgedra of is hy ’n beroepsverleier?’