en Deborah Steinmair
Daan van Graan is (was) ’n deurskynende man wie se buitelyn heeltemal kon oplos. Tot op ’n dag
EENDAG was daar ’n man, Daan van Graan. Daan was lig in die broek. Hy gooi nie ’n lang skadu nie. Hy is die teenoorgestelde van noemenswaardig. As hy ’n openbare toilet was, sou jy kon sê hy is occupied sowel as vacant. Tegelyk. Op foto’s is sy uitdrukking afwesig, met ’ n kyk wat sê: Ek is nie nou tuis nie; moenie eens klop nie.
Daan het nog altyd gevoel hy makeer iets. Afronding, definisie. Hy het die behoefte gevoel aan ’n prop, ’n rekwisiet. Amper soos ’n kruk, maar met meer houding en minder simpatiewaarde.
Iets soos ’n swierige wandelstaf met ’n bonkige kop van suiwer goud, maar die
zeitgeist laat dit eenvoudig nie meer toe nie. Alles is nou so gestroop, en as jy ’n
hipster of so iets wil wees, moet jy ironie bemeester, heelwat meer as wat Daan kan bymekaarskraap. Hy skoorvoet maar sonder buitelyne deur die dae.
Maar op ’n dag stap hy verby die venster van ’n Italiaanse skoenwinkel. En steek viervoet vas. Op ’n klein podium, soos ’n fluweeluitgevoerde troontjie, lanterfanter ’n paar loafers. Handgemaakte insteekskoene. Forza! kan hy die skoene hoor fluister – ’n luide verhoogfluister. Die troontjie draai stadig in die rondte. Hy volg sy kloppende hart die winkel binne.
’n Geoliede verkoopsman hou die skoeisel na hom uit. Hy glip dit aan. Nommerpas. Sag soos ’n vermoede, koesterend soos pantoffels. Hy kyk na homself in die vollengtespieël. Hy sou op die plek begin jive het as hy geweet het hoe. Die prys – astronomies – is ’n bysaak. Dis nie asof hy dikwels vir hom klere koop nie.
Hy stap die winkel uit met die skoendoos in ’n weelderige papierkardoes onder sy arm. Hy sweef straataf sy toekoms in.
Die volgende dag, ’n Saterdag, trek Daan sy spiksplinternuwe skoene aan en neem hulle vir ’n oefenlopie in die blink gepoleerde gang voor sy woonstel.
Sy buurvrou se deur gaan oop. Jesse. Sy het ’ n peroksiedborselkop met ’n
mohawk en dra net leer, geskeurde denim en baie rinkelende silwer.
Sy sleep ’n swart vullissak waarin bierbottels klingel. Jesse gaan botstil staan, lig haar wenkbrou met die studs, ringe en kettinkies en sê in haar skuurpapierstem: “Howzit, china. Wow, stop die bus. Elvis is in da house. Stylish en dare I say very cool, my larnie. Nogal dapper, die kleur, ek sê.”
Daan gaan ook staan en kyk af. “Kleur?” Hy het aangeneem die skoene is bruin. “Watter kleur is dit?” “Geez, kleurblind, is jy? Nou verstaan ek sommer jou wardrobe choices beter. Hierdie trappers is oxblood bordering on screaming maroon, my vrind. Dis babies wat gil: Look at me!”
Goeiste. Maroen sal mos nie deug nie, dink Daan.
Dus gee hy die kosbare skoene later teësinnig by die skoenreparasiekiosk oorkant sy werk in. Hulle adverteer dat hulle ook leer kleur. “Swart, asseblief.” Sy hande voel leeg. Nee, meer nog: Dit voel asof daar ’n gat in die middel van sy teenwoordigheid is. Gapend.
’n Gevoel van afwagting is in die atmosfeer. Daan klim terug in sy kop. Hy sit regopper
M AANDAGMIDDAG net ná werk gaan haal hy sy babies, soos hy aan hulle dink ná Jesse se opmerking. Hulle skitter soos die sterre aan die hemeltrans. Miskien moes hy ’n mat afwerking gestipuleer het.
In pikswart lyk hulle selfs eleganter, as dit moontlik is. Iets haper wel: ’n Oorweldigende reuk omgeef sy skoene. Chemies. Of ’ n mengsel van chemikalieë en leer.
Hy snuif dit diep in. Dis nie heeltemal onaangenaam nie. Dis ’n vername reuk; ’n reuk met houding. Onbeskaamd, ja, selfs vermetel.
Hy laat sy babas op die balkon oornag om asem te haal en hopelik ’n bietjie van die sterk reuk ontslae te raak.
Die volgende oggend trek Daan met ongewone sorg aan. Hy gradeer sy hele uitrusting op om die windmakerskoene te ontmoet. Gedagtig aan Jesse se opmerking bepaal hy hom by swart en wit – en miskien grys.
Die das kan dalk uitspattig wees, maar hy is nie seker watter kleure met mekaar stoei in die woelige paisleypatroon nie.
Jesse, sy garderobe-adviseur, is ’n programmeerder of miskien ’n kuberkraker wat snags van die huis af werk – sy slaap sekerlik nog vas. Hy hoop maar op die beste.
Vandag stap hy regopper straataf en sit sy voete stewig en met sorg neer. Hy voel swaarder, asof gravitas oornag op hom neergedaal het. Hy kyk terloops oor sy skouer na sy skadu. Lank en solied strek dit agter hom aan, die oneindigheid in. Hy sien kans vir die dag.
Die oggend skop met ’n vergadering af. Dis ’ n eindelose gegorrel van selfbelangrike middelbestuurslede. Elkeen wil uitvoerig deel wat hy beplan om elke dag van die res van die maand te doen.
Dis die soort ding wat Daan nog deurskynender as gewoonlik laat voel.
Sy vae buitelyn word ’n stippellyn en los dan heeltemal op. Sy ore suis. Hy skakel sy kop af en wikkel sy tone in die luukse interieur van die sagte Italiaanse skoeisel. Dan word die geroesemoes stil. ’n Gevoel van afwagting is in die atmosfeer. Daan klim terug in sy kop. Hy sit regopper.
“Does anybody else smell something burning?” wil die voorsitter met ’n kwaai frons weet.
Almal lig hul neus hemelwaarts en sper hul neusvleuels agterdogtig, soekend.
“Geez, it’s quite strong,” stem iemand kopknikkend saam.
“I can’t quite put my finger on it. It smells familiar somewhow. But also alien. Something chemical? Leather being treated? A factory? Maybe from across the street,” beduie die sekretaris.
’n Ongeërgde nonchalantheid kom val soos ’n pelsstola oor Daan se skouers.
Hy is die Jona op die skip, maar hy weet van geen sout of water nie. Hy sper ook sy neusvleuels en kyk beskuldigend in die rigting van die venster wat uitkyk op die straat. Skud sy kop liggies. Haal sy skouers op. Wat kan dit wees?
Ná die vergadering moet hy sy bestuurder gaan sien vir ’n prestasie-evaluasie. Daan het nog nooit uitgeblink wanneer dit by ander se evaluering van sy prestasie kom nie. Hy kon nog nooit sy eie beuel blaas en aankondig wat hy alles aan die vermag is nie. Sy linkerhand weet nie wat sy regterhand doen nie. Niemand weet nie.
In sy hoekkantoor waarvan die reusevenster altyd bottoe is, sper Mr. Mokgaba sy aansienlike neusvleuels. “Sit down, sit down, Van Graan.”
Mokgaba kom staan voor Daan en laat sy hand ’n oomblik amper vaderlik op sy skouer rus. “Hmm, sporting a new hairstyle, are you? Not? Anyway, there’s something different about you. Definitely. I suddenly have a sense that we haven’t been recognising your contribution, not optimally appreciating your value as it were, to its fullest extent. Let’s have another look at your numbers, in point of fact.”
In die hysbak op pad kantien toe hou twee vroulike kollegas op met praat, besnuif die lug soos waaksame meerkaaie en kyk hom waterpas in die oë.
So iets gebeur nooit. Een van die twee gee ’n tree of wat nader aan hom.
“Verskoon my. Daniël, is dit? Van finansies? Ek dink nie ons is ooit voorgestel nie. Ek is Lorraine.” Haar vriendin, wat haarself as Lerato voorstel, staan ook onverwags nader. Daan voel hoe ’n diep blos in sy nek gebore word, maar hy kyk doelgerig af na sy beeldskone, waterblink babas en ’n traak-my-nieagtigheid neem van hom besit. Die blos sterf ’n vroeë dood, voor dit sy gesig bereik.
“Bly te kenne, mense.” Ongeërg. Doodluiters. Jesse het hom vertel vroue verpes die woord “dames”.
Die twee vroue gaan weerskante van hom aan tafel sit. Daan, die middelpunt, stoot sy voete effens vorentoe, waar hy sy skoene in die oog kan hou, en gesels gemaklik, vrygewig, soos iemand wat niks het om te verloor nie. Land en sand. Soos ’n Italiaanse playboy wat selfs meer geld as testosteroon in pag het. S O VERANDER sy lewe soos handomkeer. Lorraine en Lerato nooi hom ná werk saam na ’n restaurant. Toe hy voor die kroeg gaan staan om vir hulle drankies te bestel, hou die kroegman op met waarmee hy besig was en bedien hom onmiddellik, sy houding amper onderdanig. Dit het ook nog nooit gebeur nie. Daan vermoed sy deurskynende dae is verby.
’n Maand later word hy tot afdelingshoof bevorder. Hy en Lorraine hang nou gereeld saam uit, maar hy voel nie gereed vir ’n verhouding nie. Hy kan hom eenvoudig nie laat bind nie. Oral gee vroue hul telefoonnommers aan hom. Hy is jonk en die stad is sy oester. Dis soos ’n lang, blinknat Italiaanse droom. Forza!
Maar met die tyd kom aftakeling. Weke word maande en stadigaan begin Daan weer deurskynend voel. Mense loop weer in hom vas, vroue maak nie oogkontak in die hysbak nie, kollegas praat bo-oor hom in vergaderings. Iets ontbreek. Hy is net nie meer volledig nie.
En dan daal insig soos ’n weerligstraal uit die donker hemel. Die skoene. Sy skoene het hul reuk verloor. Hy ruik nie meer belangrik, vernaam en gewigtig nie. Hy ruik nie meer soos ’n merkwaardige man nie. Hy ruik nie meer soos mense se standvastige pa’s wat met hul hande met hout en gom en leer gewerk het, in die sweet van hul aanskyn, nie. Hy ruik weer na niks. Sy rekwisiet was toe ’n geur. Maandagoggend voor werk staan hy voor die kiosk met twee paar skoene in die hand. “I want them dyed black, please. A shiny, wet-look black.”
En die res is geskiedenis. Tot vandag toe kon niemand daarin slaag om die internasionale parfuummagnaat Danni di Grano se vlagskipnaskeermiddel, Jesse, na te maak nie. Jesse, die geur wat ’n man merkwaardig maak, sing die uitkloplyn in nege tale.