Kom covid toe wel uit ’n laboratorium?
Die idee dat die SARS-CoV-2-virus uit ’n Chinese laboratorium ontsnap het, is eers afgeskiet. Nou’s dit weer in die kollig
LANK het wetenskaplikes die bespiegeling afgemaak as net nog ’n ongegronde samesweringsteorie; iets wat so vergesog is dat dit g’n snars waarheid kan bevat nie. Die storie het trouens herinner aan die verhaal van Stephen King se riller van 1978, The Stand. Daarin saai ’n dodelike pandemie wêreldwyd verwoesting toe ’n gemanipuleerde virus uit ’n biologiese navorsingsentrum ontsnap.
Toe ’n pandemie die wêreld ’n jaar en drie maande gelede werklik tref, het baie wetenskaplikes voet by stuk gehou en gesê die SARS-CoV-2-virus het sy ontstaan in die natuurwêreld gehad. Hulle het gemeen die coronavirus is waarskynlik van vlermuise na ’n ander dierespesie oorgedra en het toe by ’n dieremark in die stad Wuhan in China die eerste keer na mense versprei.
’n Alternatiewe, omstrede verhaal is aanvanklik as onsin afgemaak: dat die virus moontlik ontsnap het uit – of selfs geskep is in – ’n Chinese virologie-laboratorium, waar dit moontlik in eksperimente geneties gemanipuleer is om te toets hoe dit werk.
Die “laboratoriumteorie” is lank wyd verwerp, en kritici het gemeen dit is bloot gebruik om agterdog en wantroue te skep.
Maar nou word die omstrede storie dat die virus moontlik uit ’n laboratorium ontsnap het weer wyd bespreek én ondersoek, en word opnuut daaroor geredekawel in van die wêreld se voorste publikasies.
Hoekom iets wat lank as wolhaarstorie verwerp is dan nou weer ondersoek? En waar staan die kenners in hul soeke na die oorsprong van die dodelikste gesondheidsramp in baie dekades?
WAT BEHELS DIÉ LEK-TEORIE?
Meer as ’n jaar nadat die eerste gevalle van ’n nuwe virussiekte einde 2019 in Wuhan, China, aangemeld is, is daar steeds geen duidelikheid oor die presiese oorsprong van SARS-CoV-2, die coronavirus wat die siekte covid-19 veroorsaak, nie.
Baie wetenskaplikes het vanuit die staanspoor gemeen die virus is moontlik van vlermuise deur ’n tussengangerdierespesie na die mens oorgedra – moontlik by ’n dieremark in Wuhan, waar die virussiekte die eerste keer onder mense uitgebreek het.
Die sogenaamde soönotiese oordrag van ’n virus van diere na mense was al voorheen die sondaar waar virusse tot epidemies of pandemies gelei het, soos met ebola en party soorte voëlgriep.
Intussen is sowat 80 000 monsters van 30 dierespesies in China vir die virus
RICHARD VAN RENSBURG getoets, maar nog geen tussengangergasheer is gevind nie. Dit sou die dierespesie wees wat die virus by ’n ander dierespesie, moontlik ’n vlermuis, gekry en dit toe na mense versprei het.
Daarenteen is sivetkatte destyds binne vier maande as die tussengangergasheer geïdentifiseer toe die respiratoriese siekte SARS1 vanaf 2002 deur ’n soort coronavirus veroorsaak is.
Intussen het ’n alternatiewe teorie sy kop vroeg verlede jaar uitgesteek: dat die virus dalk uit ’n laboratorium van die Wuhan-instituut vir virologie in China ontsnap het.
By dié laboratorium word navorsing oor onder meer coronavirusse gedoen, en virusse word soms geneties gemanipuleer om dit te toets.
Omdat daar nog geen duidelikheid is oor die presiese oorsprong en pad van die coronavirus nie – en omdat soönotiese oordrag nog nie bewys kon word nie – is die lek-teorie nog nie volledig uitgeskakel nie.
HOEKOM IS DIE TEORIE OMSTREDE?
Die Wuhan-lek-teorie is aanvanklik kwaai verpolitiseer en met wilde samesweringsteorieë vervleg, soos dat China SARS-CoV-2 doelbewus as biologiese wapen geskep en ontwikkel het. Die vorige Amerikaanse president, Donald Trump, en sy minister van buitelandse sake, Mike Pompeo, het verlede jaar op die Wuhan-lek-teorie gehamer, maar sonder om enige gronde daarvoor te gee.
Trump se kritici het hom daarvan beskuldig dat hy daarmee die skuld vir die stygende dodetal in Amerika van sy bewind se swak hantering van die pandemie na China probeer verskuif het.
Hy het van die “China-virus” en “kung flu” gepraat en die laboratorium-lekteorie daarmee verder gestigmatiseer, het CNN berig.
“Toe Trump die kwessie inspan as deel van ’n anti-China- en anti-Asië-veldtog, wou mense nie meer daarmee vereenselwig word nie,” meen J. Stephen Morrison van die Amerikaanse Center for Strategic and International Studies.
In ’n ope brief wat verlede jaar in die invloedryke mediese joernaal Lancet gepubliseer is, het 27 wetenskaplikes die “samesweringsteorieë dat covid-19 nie ’n natuurlike oorsprong gehad het nie” sterk veroordeel.
Baie wetenskaplikes benadruk steeds hulle glo die virus het in die natuurwêreld ontstaan en toe van diere na mense versprei.
WAAROM WORD DIE TEORIE OPNUUT ONDERSOEK?
■ Toe Amerika se nuwe president, Joe Biden, vroeg vanjaar aan die bewind kom, het hy ’n verslag van Amerika se intelligensieagentskappe aangevra met meer inligting oor die virus se oorsprong “insluitend of dit uit menslike kontak met ’n besmette dier of weens ’n laboratoriumongeluk ontstaan het”.
Nadat hy dié verslag in Mei ontvang het, het Biden verklaar dat die Amerikaanse intelligensiegemeenskap verdeeld is oor die kwessie.
Daarom het hy hulle gevra “om hul pogings om inligting te versamel en ontleed te verdubbel sodat dit ons nader aan ’n besliste gevolgtrekking kan bring”.
■ Vroeg vanjaar het die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) se direkteur, Tedros Ghebreyesus, gesê ’n nuwe ondersoek na die oorsprong van die virus is nodig. Dit was nadat ’n verslag oor ’n feitesending van dié organisasie na China uitgereik is.
Daarin is bevind dat dit “uiters onwaarskynlik” is dat covid-19 in ’n laboratorium ontstaan het en dat dit eerder moontlik van vlermuise deur tussengangerdiere na die mens oorgedra is. Tog het die samestellers van die verslag toegegee dat meer navorsing hieroor nodig is.
Omdat China vanuit die staanspoor inligting oor die uitbreking van die pandemie van die wêreld weerhou en nie juis hul deure vir die WGO-sending oopgegooi het nie, hang daar vraagtekens oor dié verslag. Wetenskaplikes van China het glo saamgewerk aan die verslag, en daar is vrae oor of hul insette geloofwaardig sou wees.
■ In ’n vertroulike verslag deur die Lawrence Livermore National Laboratory in Kalifornië is verlede jaar bevind die laboratorium-lek-teorie moet verder ondersoek word, het die Wall Street Journal berig. Die navorsers het tot dié slotsom gekom nadat hulle ’n genoomanalise van die SARS-CoV2-virus gedoen het. Dit behels dat die genetiese samestelling van virusse ontleed word om te probeer vasstel hoe hulle geëvolueer en in ’n bevolking versprei het.
WAT VAN DIE LABORATORIUMWERKERS WAT SIEK GEWORD HET?
Dit het intussen aan die lig gekom drie lede van die Wuhan-instituut vir virologie wat by navorsing oor coronavirusse betrokke was, het in November 2019 in die hospitaal beland – ’n klompie weke voor China die eerste gevalle van covid19 in Desember 2019 aan die WGO gerapporteer het.
Volgens die wetenskapsweekblad Nature het Biden se hoof- mediese raadgewer, Anthony Fauci, Chinese amptenare gevra om die hospitaalrekords van die drie personeellede van die instituut beskikbaar te stel, asook hul bloedmonsters. Amerika wil ook toegang hê tot die instituut se vlermuis- en virusmonsters, laboratoriumnotaboeke en hardeskywe.
Tot dusver het China nog nie gehoor gegee aan pleidooie vir ’n laboratoriumondersoek in Wuhan nie.
Die sluier van geheimhouding skep nog vrae oor waarom die Chinese owerhede nie hul samewerking gee in die soeke na antwoorde oor die ontstaan van die virus nie.
CHINA HOU DIE RAAISEL DIG
Nadat Biden opdrag gegee het vir ’n verdere ondersoek na die laboratoriumlek-teorie, het China dit weer ten sterkste verwerp.
“Smeerveldtogte en blaamverskuiwing keer terug, en die samesweringsteorie oor ’n ‘laboratorium-lek’ steek weer kop uit,” het die Chinese ambassade in Amerika verklaar.
Ook ’n woordvoerder van China se departement van buitelandse sake, Zhao Lijian, het teruggekap dat Amerikaanse laboratoriums eerder ondersoek moet word en dat party Amerikaners “nie omgee vir feite of die waarheid nie”.
Wat is dan die feite, en wat is die waarheid? Die wêreld wag om uit te vind.