JOU KIND: Raad vir ouers met swanger matrieks

Om ’n matrikulant te wees, is reeds stresvol en as jy boonop swanger is, kan dit selfs meer van ’n uitdaging wees. Onthou, almal maak foute, so as ouer moet jy haar eerder emosioneel ondersteun en leiding gee.

Jou matriekjaar is die jaar waarna jy baie uitsien en hoewel dit die jaar is met die grootste werklading, is dit ook die opwindendste tyd, want jy staan op die drumpel van jou toekoms. Maar hoe gemaak as jy as tiener in dié belangrike skooljaar gekonfronteer word met die groot verantwoordelikheid van ma-word?

Vir Devona Jantjies* (20) van Eersterivier buite Kaapstad, was dit ’n groot skok toe sy in matriek swanger word.

“Ek het gevoel ek moet die kind afmaak. Ek wou hom nie gehad het nie, ek was nié gereed nie,”sê Devona. Sy het gevoel sy is nog veels te jonk om ma te word.

Devona sê sy was geskok, onseker, bang en angstig.“Ek het nie geweet wat om te maak nie. Dit was my finale jaar van skool, hoekom moes dit nóú gebeur? Die jaar wat ek my moes geniet het!”

Haar ma, ’n enkelouer, se geskokte reaksie tesame met dié van haar groot-ouers was soos olie op die vuur.“My ma was erg geskok en my ouma het gehuil toe ek die toets doen en dis positief.”Sy het hulle vertel van haar planne om van die kind “ontslae”te raak, maar haar ouma het gesê sy keur nie aborsie goed nie.

Met die verloop van tyd het haar familie oor die aanvanklike skok gekom.

“Hulle het ná ’n paar maande gaan babagoed koop, al was hulle nog glad nie gelukkig daaroor nie,”sê sy.

Devona was regdeur die jaar op skool. Sy was net afwesig kort voor en ná die bevalling. Maar om ’n baba te versorg én om by te hou met die veeleisende skoolwerk, kan ’n moeilike en uitmergelende taak raak.

tieners word ouers

In Kaapstad het The Parent Centre, ’n nie-winsgewende organisasie in Wynberg, spesiaal die Teen Parent Programme begin wat spesifiek werk met tieners wat ouers word. Julia Stark, die programbestuurder, sê vanaf die ontdekking van swangerskap, kan die tiener ’n reeks emosies ervaar, veral vrees vir die onbekende.

“Hulle is bang om hul ouers te sê of dat hulle nie sal toegelaat word om hul skoolloopbaan te voltooi nie,”lys Julia van dié leerders se grootste vrese.

Die kraamproses maak hulle ook vreesbevange omdat hulle so min inligting daaroor het, sê sy.

’n Diepe gevoel van erge teleurstelling word ervaar.“Dié (tieners) met wie ons kontak maak, voel ten gronde met die ontdekking van swangerskap, ten spyte daarvan dat hulle oor veilige seks en voorbehoed ingelig was,”sê Julia. In gevalle waar daar geen familie-ondersteuning is nie, kan dié tieners depressief voel en ’n lae-selfbeeld hê. Eensaamheid kan voorkom omdat die meisie se vriende hulle dalk nie langer meer met haar wil assosieer nie, voeg Julie by.

Die skoolwerk

’n Ligpunt in sulke situasies is dat die meerderheid van dié tieners aanhou skoolgaan. Volgens Julia probeer die meisies regtig so min as moontlik van hul skooljaar mis. Hulle woon skool by tot net voor die bevalling en keer dan gou daarna weer terug skool toe, sodra hul dokter sê dis reg.

“Ons informele terugvoering dui aan die meeste van dié tieners wat wel ondersteuning van hul families kry, hul skoolloopbaan en programme soos ons s’n voltooi.”

Volgens die Wes-Kaapse onderwysdepartement (WKOD) se beleid vir die bestuur van leerderswangerskap in staatskole, is dit noodsaaklik dat die swanger leerder se opvoeding so min as moontlik ontwrig word. Skole moet ook, soos gestipuleer in dié beleid, leesaantekeninge en werkopdragte aan leerders beskikbaar stel – iets wat Devona se skool goed nagekom het. Sy sê haar klasonderwyser se hulp en ondersteuning het dinge vergemaklik.

“My onnie het dit vir my maklik gemaak deur al die werk wat ek uitgemis het, vir my huis toe te stuur sodat ek kon aangaan by die huis.”

Sy het ’n maand ná haar bevalling haar skoolloopbaan hervat. Maar, sê sy, die eksamen was baie moeilik.

“Ek het nie lekker geleer nie en kon nie lekker fokus op my skoolwerk nie. Jy moet in die oggendure opstaan om die kind

melk te gee en dan moet jy in die aand of vroeë oggendure leer. Ek het van 04:00 tot 06:00 soggens geleer, maar dit was moeilik om wakker te bly, want ek was só moeg!”

Behalwe vir die akademiese uitdagings, bring die swangerskap ook vele ander persoonlike implikasies. Julia sê die verwerping deur die kind se pa kom ook gereeld voor.“Dié meisies word baie keer deur die pa’s van hul kinders gelos wat belangstelling verloor as die meisie swanger raak, of wat baie keer as gevolg van vrese vir hul eie ouers se reaksie en die finansiële las wat so ’n kind dalk op ’n alreeds sukkelende gesin kan plaas, hulle uit die voete maak.”

Julia voeg by medeleerders kan ook die swanger leerder anders behandel of verwerp.

Maar vir Devona was dit glad nie die geval nie, want sy sê daar was ook twee ander swanger leerders saam met haar in die klas. Sy het wel fisieke moeilikhede ervaar.

“Toe ek nie meer kon loop nie, wou ek die skool los, maar toe dink ek nee, dan moet ek volgende jaar tog weer teruggaan.”En dis iets waarvoor sy glad nie kans gesien het nie. Sy voeg ook by skoolgaan was vir haar emosioneel voordelig.

“As ek by die skool was, was dit soos om te ontsnap uit my reality uit; ek het nie gevoel asof ek ’n kind het nie,”sê sy.

Maar dié ontvlugting was egter net van tydelike duur, want“as ek huis toe gekom het, was my baba daar”. Ouers se reaksie Wilma Oliphant *(50) van Kuilsrivier het dieselfde pad geloop toe haar dogter (nou 22) drie jaar gelede ook in matriek swanger geword het.“Ek was stomgeslaan toe ek dít hoor, want sy het altyd gesê sy wil baie graag klaarmaak met skool.”

Wilma sê sy was kalm met die breek van dié nuus, maar haar man het omtrent uitgevaar.“Haar pa het mal geraak, hy wou moord pleeg. Ek moes iemand inroep om hom te kalmeer,”vertel sy.

“My hart was baie seer, maar ek was baie rustig, ek het nie uitgevaar of geskel nie, want ek is ’n diabeet, so ek wou my nie ontstel nie. Dit was moeilik, maar ek het dit hanteer. Ek het baie teleurgesteld gevoel, want ek het nie só iets van haar verwag nie. Sy het dan nie eens ’n boyfriend gehad waarvan ons weet nie,” voeg Wilma by.

Julia sê skok en woede is algemene emosies wat ouers ervaar.“Ouers kan ook die pa van die ongebore baba blameer vir hul kind se swangerskap en baie keer probeer ouers hul kind verhoed om die verhouding met die baba se pa voort te sit en hom toegang tot die kind weier,”sê sy.

Stephny du Plessis, ’n maatskaplike werker van Bellville, raai ouers aan om kalm te bly wanneer die kind jou oor haar swangerskap inlig.

“Wees die volwassene te midde van die krisissituasie en gee erkenning vir haar openhartigheid met betrekking tot die swangerskap.”

Ouers moet ook perspektief behou en uitreik na kundiges vir hulp. Ouers moet daarteen waak om nie oorhaastige besluite te neem of jou kind te dwing tot ’n bepaalde opsie wat later tot emosionele skade kan lei nie, voeg sy by.

Ouers móét hulle weerhou van fisieke geweld of die uitsetting van die kind. Om te verwyt of te veroordeel, gaan ook niks baat nie.“Weerhou jouself as ouer van onverantwoordelike uitlatings wat permanente skade aan die ouer-en-kindverhouding kan berokken. Dit bly jou kind en jy moet haar liefhê,”sê Stephny.

En die belangrikste van alles is om dit nie teen die baba te hou nie. Hulle is onskuldig en verdien nie om gestraf te word vir hul tienerouers se dade nie.