WAT DIE HART VAN VOL IS
Die fondament van opvoeding het my ma by ons vassement met die mees gepaste en soms rare idiomatiese uitdrukkings.
As jy oor ander mense gepraat het, het sy jou mond gesnoer met: “Kopbeen het gesê dis bek se dag dat ek hier lê!”– en daarmee het sy ons mooi laat verstaan ’n mens moet ’n wag voor jou mond sit. Jy gaan in die moeilikheid beland as jy los en vas praat oor dinge waarvoor jy geen bewyse het nie en jy het geen reg om ander mense te beswadder of te veroordeel nie. Ook dat woorde permanente letsels op die gemoed van die slagoffers kan laat.
Ons het arm grootgeword, tog was daar altyd iets om met onverwagse gaste te deel. Deur “Nood leer bid, armoede leer bene kou”, het sy ons geleer mens kan jou omstandighede omtower deur net jou verbeelding te gebruik en kreatief met jou beperkte hulpbronne te wees.
Ek kon met verbasing toekyk hoe sy iets uit niks kon skep. My pa het haar gedurig geprys vir haar vindingrykheid – veral in die kombuis.
Lank voordat die woord “herwinning” ’n modewoord was, het sy dit al uitgeleef. Maaltye was gerek, klere herstel, in ou en afgeleefde items was nuwe lewe geblaas en haar werkgewer se weggooigoed het ons spoggoed geword.
Hierop het my pa altyd met sy kenmerkende glimlag sagweg geprewel: “Rykdom is hartsgoed, nie aardse goed of geld nie”.
Meer nog, met sulke uitdrukkings is ons geleer om vas te klou aan ons geloof. As ons bid in nederigheid en opregtheid, sal die Gewer in al ons behoeftes voorsien. Met verloop van tyd het ek opgemerk hoe ons omstandighede verbeter het.
As jy desperaat en angstig in ’n moeilike situasie was, het Mammie altyd jou vrese Woorde dra krag en selfs meer so as dit deur jou ma gesê word. Dit kerf lesse diep binne jou en bly daar vir ’n leeftyd. besweer met: “Net vir die dood is daar nie raad nie”. Hierdie stuk wysheid het my met die vaardigheid toegerus om in enige situasie koelkop te bly. Selfs al word ek beledig en verneder, kan ek dit met grasie hanteer. Hiermee het sy ons aangemoedig om buite die boks te dink, nuwe uitdagings aan te pak, te eksperimenteer en om jouself toe te laat om te misluk totdat jy agter die kap van die byl kom.
My ma was hardwerkend en pynlik netjies. Ons was ses kinders. Sy het ons bewus gemaak van die dinamika van spanwerk met haar gesegde: “Vele hande maak ligte werk”.
Elkeen het sy takie gehad. Versuim om jou kant te bring, was dienooreenkomstig met:‘ ’As jy nie wil hoor nie, moet jy voel!”. Sy het jou dan plathand ’n oorveeg gegee wat jy lank sou onthou. Daarna was jou eetlus weg, want“Gou by die bak, lui by die vak”, was my broers e gunsteling spot idioom.
Van laat slaap in ons huis, was daar geen sprake nie. As jy Saterdagaand uit was en ’n plan gehad het om Sondagoggend laat te slaap, sou jy jou ’n bloutjie loop. Met die woorde:“Saans gousblom, smôrens molshoop”, was jy wakker geklop.“Dis tyd vir kerk. Buitendien, die môrestond het goud in die mond!’’
Geen winde mag in die openbaar gelos word nie. As iemand ’n wind van agter gelos het, het sy gesê:“Wie se kafhok knal so?”. Sodra ons mekaar oor en weer beskuldig, het sy die situasie ontlont met:“Eerste geruik, kafhok gebruik!”en daarmee het sy die stryery stopgesit.
As jy nie iets na haar sin gedoen het nie, het sy dit oorgedoen. Ek onthou hoe sy die wasgoed wat ek opgehang het, ooropgehang het. Oor my dikmond het sy gesê:“As jy ’n ding doen, dan doen jy dit die eerste keer reg!”.
Mammie het ons geleer om nie te verval in die gewoonte van uitstel nie. Op die vraag wanneer jy iets gaan doen, mag jy slegs een antwoord gegee het: ”Nou”. (Hoekom het sy dan nog gevra?) Nie netnou nie, nie nog nie, nog minder môre. Jy moes onmiddellik opstaan. As sy eers begin het met“Werk, want die nag kom nader . . .”
Met hierdie kleurryke uitdrukkings en unieke taal het sy ons lewens verryk en daarin geslaag om ons voor te berei vir die toekoms. Só is ons karakters met kosbare waardes gevorm. Met dank in my hart besef ek vandag: My ma was ons beste aardse leermeester. Dankie, Mammie!
Met hierdie kleurryke uitdrukkings en unieke taal hetsy ons lewens verryk en daarin geslaag om ons voort e berei vir die toekoms.