Nuwe speurhoof:
Sy verlede help hom om werk te doen
Die nuwe Wes-Kaapse speurhoof, generaal-majoor Jeremy Vearey (55), is ’n maklike geselser. Hy praat baie met sy hande, kyk ’n mens in die oë terwyl hy praat en tuur in die verte as hy diep dink.
Jeremy vertel hy is twee maande gelede in sy nuwe pos aangestel ná ’n lang arbeidsgeveg.“Dit was maar politiek. Ek is ’n opgeleide speurder veral in die georganiseerde misdaad en bendes, dis nou my kos. Ek is ook ’n moordspesialis. Behalwe daai is ek opgelei as intelligensie-operateur, so ek kan mense oplei in koverte insypeling. Ek bestuur mense, dis my dag tot dag werk, klomp dockets en dan gee ek rigting.”
Met soveel ervaring agter sy naam, klink hy na net die man om die onlangse kindermoorde op die Kaapse Vlakte te help ondersoek.
Wat hom opval, sê Jeremy, is die ouderdom van die verdagtes.“Dis mense in hul twintigs. Dis nie daai reeksmoordenaar- prentjie wat jy in die movies kry waar die moordenaars baie ouer is nie,”
Volgens Jeremy moet dit in konteks gesien word, veral as jy in ag neem dat gesinsgeweld die grootste bron van geweld op die Kaapse Vlakte is.
“As ons op ’n Vrydagaand in ’n van uitgaan, gaan ons na meer klagtes van gesinsgeweld as bendegeweld uit.”
Volgens hom is een van die gevolge van die erge gesinsgeweld dat kinders sien hoe grootmense konflik hanteer – met geweld. Hulle word dus deur hul rolmodelle, hul ouers, gesosialiseer om konflik op ’n gewelddadige manier te hanteer.
kindermoorde
“Voor ons kom by ’n 17-jarige kind wat ’n kindermoord pleeg, moet ons kyk na die sosialisering. Waarvandaan kom daai?”Hy meen dit hang saam met dit wat ’n jong kind as normaal beskou.
Dit moet nog ontleed word, maar hy meen armoede is ’n groot faktor.“Hier- die tipe ergere kindermoorde gebeur in ’n sekere tipe gebied waar daar ergere armoede is, waar 20 gesinslede in een huis woon. Geen normale kind is veilig in sulke omstandighede nie, jy weet, waar kinders op die straat loop speel nie. Die risiko’s vir kinders is veel groter.”
Dis juis daarom dat Jeremy dink die gemeenskap moet betrokke raak en meer doen om hul kinders te beveilig.
“Daar was ’n ons-kind-julle-kind-benadering toe ek grootgeword het, al was daar bendes. Jy was ’n gemeenskapskind. Dis nie meer daar nie. Mense wil agterna gaan march en ’n campaign begin.”Dan meen hy daar moet na die materiële omstandighede gekyk word.“Beknopte behuising is nie ’n gesonde omgewing nie. Beter behuising is nodig. Dis waarin belê moet word.
“Die oplossing lê daar. Dit lê nie vir my by die polisie nie. As jou kind deur ons hande kom, dan het julle almal gefaal. Jy, die skool, die kerk, die gemeenskap, julle’t almal gefaal en dis hoe die kind by my
uitgekom het op 20- of 24-jarige ouderdom.”
SY BOEK
Sy outobiografie, Jeremy vannie Elsies, het onlangs verskyn. Volgens hom het hy omtrent drie jaar aan die boek geskryf, hoewel dit nie ’n beplande proses was nie.
Jeremy sê sy ma, Annette Vearey, het hom geïnspireer om te skryf.“My ma het vir my geleer arm mense is die sout van die aarde. As sy verbyloop en sy hoor ons praat van ’n film wat ons in die Panorama bioscope gesien het, dan sê sy:‘Julle’t ook lewens wat baie meer ryk is.’’’
Sy het ’n trots by hom ontwikkel om stories te vertel.“As ons praat, as ons bymekaar sit in die jaart, dan praat ons oor wat in die Elsiesrivier, in Tiervlei gebeur het. Ek het maar altyd ’n behoefte gesien, ons moet trots wees op ons eie stories.”
Sy besluit om die boek in Afrikaans te skryf, was vanselfsprekend, sê Jeremy.
“In die aktivisperiode van die 80’s, as ons vergaderings toe gaan, moes ons letterlik goed vertaal. Die keuse om dit in Afrikaans te skryf, kom van daai agtergrond en ook nou, veral met die hele taaldebat, is daar amper ’n tipe van denial dat Afrikaans ooit ’n stryds- en aktivistaal in die sewentigeren tagtigerjare was.
“Net om die storie daar straight te maak, kom ek beskryf vir jou ’n wêreld waar Afrikaans ’n strydtaal was en dit normaal was vir ons. Dat dit nie net ’n UWK-taal was nie, ’n akademiese Stellenbosch-tipe van taal was nie, maar ons het slagspreuke geskree in hierdie taal, ons het geteoretiseer in hierdie taal, ons het dialekties geredeneer, baie filosofies.”
Lees Jeremy ook misdaadverhale? Nee, sê hy.“Ek hou nie van speurverhale nie, behalwe Deon Meyer.”
Hy vertel dis ook danksy sy ma se invloed dat hy nie self in ’n bende beland het nie.
“My newe het ja, baie van hulle. Kyk ek het in ’n toksiese situasie grootgeword: my oupas, my ooms het gevoel jy moet jou man staan. My ma het ’n heel ander manier gehad. Praat oor ’n ding. Praat is die oplossing vir konflk. Hoewel sy baie militant was in haar werk as shop steward. Terwyl my oupa-hulle se manier was, slaat tot die bloed loop en dan, oukei, dan skud ons hand.”
Jeremy sê hy het ’n alternatiewe manier geleer om die soort situasies te hanteer. In die 80’s was veral kerkorganisasies ’n vangmat. Vir hom was die Morawiese kerkjeugvergaderings ’n redding.
BENDE-kundige
Maar hy ken die wêreld van bendes en hoe dit gemeenskappe raak.
Hy vertel hoe hy deur die hof geakkrediteer is as ’n bende-kundige.“Dis ’n kombinasie van ’n tipe kennis wat uit Elsiesrivier kom waar ek grootgeword het en my aanhouding in die laat 80’s ingevolge artikel 29 vir terrorisme. Voor ek gevonnis is, was ek en ’n ander MK-lid die enigstes wat ooit ons artikel 29 binne-in ’n krimineel gevonniste deel van ’n gevangenis deurgebring het. Met ander woorde daai drie tot ses maande het ons onder nommer-ouens deurgebring.
“In dié tyd, toe Madiba vir ’n tyd by Pollsmoor was, was ons ook daar. Die bendes het toe ’n heel ander siening van ons ontwikkel en ons as soldate begin sien. Die nommers het hulself beskou as ’n weerstandsbeweging en hulself dus half in dieselfde lig as ons gesien.”
Só kon hy nader aan die 26-, 27-, 28-bendes begin beweeg en kennis oor hulle opdoen.
“Dis hoe ek hul drie dialekte geleer het. Ek kon dit praat. Dit het my goed te staan gekom in my intelligensietyd, want ek kon verstaan presies wat hulle sê in later jare. Dis hoe ek later vir Rashied Staggie gevonnis gekry het in die 90’s.”
Hy is later gekies om as lyfwag vir Nelson Mandela opgelei te word.
“Ons was die eerste linie voor hy met die res van die wêreld verkeer het.”
Jeremy sê hy het veral verdraagsaamheid by Madiba geleer.
Jeremy sê by die huis is hy nie die generaal-majoor nie; sy vrou, Bernice Roeland, is. Dit is iets wat sy ma en ouma hom geleer het.
“Hulle is prominent, nie ’n oupa of ’n pa nie. Ek het van kleins af geleer jy aanvaar die gesag van ’n sterk vrou se stem.”
Hy sê sy seuns is twee kante van hom en sy vrou.“Hulle het hul ma en my verdraagsaamheid op ’n sekere manier. Die jongste klong, hy is 16, is baie sportief. Hy gaan nou Rusland toe. In spoedklim is hy een van die beste in sy groep. My oudste seun is 20 en by UCT.”
Hy en sy vrou, ’n oud-onderwyser, is ywerige lesers en het hul kinders ook só grootgemaak.
* Jeremy vannie Elsies deur Jeremy Vearey, uitgegee deur Tafelberg, is nou te koop teen R270.
Indiétyd,toeMadibavir’ntydbyPollsmoor was,wasonsookdaar.Diebendeshettoe ’nheelandersieningvanonsontwikkelen onsassoldatebeginsien. JEREMY VEAREY