Artritis: Vrouk ryalopnegerumatiek

Dis Movember en mans se gesondheid is in die kollig. Daar is ’n hele paar goed wat mans se lewens voortydig kortknip, maar met ’n paar leefstyl-veranderings kan hulle voorsorg tref.

Dis Movember en soos elke jaar hierdie tyd is mans en hul gesondheid in die kollig. En met goeie rede! Die Adam-geslag is besig om die aarde jonger en gouer te verlaat.

Daar is verskeie redes en toestande wat mans se lewens kortknip, maar baie kan wel gedoen word om te verhoed dat hulle voortydig sterf. Net om daardie ekstra bier liewer te los, aktief te wees en ’ n bietjie gesonder te eet, kan help om hul lewensverwagting te verleng.

Daar is egter baie oorsake waaroor mans geen beheer het nie wat ook hul lewensverwagting drasties kan verkort.

KANSA plaas ook in November die fokus op mansgesondheid – spesifiek die “Groot 5”-kankers wat mans in Suid-Afrika raak. Prostaatkanker is boaan die lys en daar word beraam dat een uit 18 SuidAfrikaanse mans prostaatkanker ontwikkel. Die prostaatklier is deel van ’n man se voortplanting- en urinêre stelsels. Prostaatkanker is die algemeenste kanker in Suid-Afrikaanse mans, met meer as 4 000 mans wat jaarliks gediagnoseer word.

Prostaatkanker ontwikkel gereeld sonder enige simptome, maar simptome word egter meer sigbaar soos die kanker gevorderd word. “Die prognose vir prostaatkanker is goed indien dit vroeg gedi- agnoseer en behandel word,” verduidelik Abieda Steenkamp, maatskaplike werker by KANSA. “Oor die algemeen moet mans een keer per jaar getoets word. Nie alle vergrote prostaatkliere is kankeragtig nie, maar gereelde toetse is noodsaaklik.” Die ander soorte kanker wat dikwels in mans voorkom, is kolorektale-, kaposisarkoom- (’n soort velkanker), long- en blaaskanker.

VERSKEIE SIEKTES

Chroniese siektes bly voor in die koor wanneer dit kom by die algemeenste oorsake van dood onder mans in SuidAfrika, volgens die 2016-verslag oor sterf-

te en oorsake van dood in Suid-Afrika. Die volgende veroorsaak die meeste mans se dood in ons land:

Tuberkulose is die grootste oorsaak van sterftes. Tuberkulose het MIV verbygesteek as die wêreld se grootste oorsaak van dood en in Suid-Afrika word aansienlik meer mans daardeur geraak. Suid-Afrika het ook die derde hoogste las van TB in die wêreld met ongeveer 450 000 gevalle jaarliks.

Meer as 24 Suid-Afrikaanse mans sterf elke dag van diabetes.

Influensa (dodelike griep) en longontsteking is ook oorsake van die hoë getal mansdode.

Meer as ses miljoen mense in SA is MIVpositief en die land het die grootste antiretrovirale behandelingsprogram ter wêreld. “Alhoewel MIV-voorkoms hoër onder vroue is, het mans tussen die ouderdom van 30 en 40 ’ n rol gespeel in hierdie hoë voorkoms,” sê Mosa Moshabela, ’ n MIVnavorser van die Universiteit van KwaZulu-Natal. Deesdae word ouer mans wat “sugar daddies” of “blessers” is ook grootliks geraak.

Serebro-vaskulêre en kardiovaskulêre siektes soos beroertes, hartaanvalle en hipertensie (bomatige hoë bloeddruk) veroorsaak wêreldwyd groot aantal sterftes by mans. Suid-Afrika het een van die hoogste vlakke van hoë bloeddruk wêreldwyd. Dit maak mans daarom maklik vatbaar vir beroertes en hartsiektes. Die meerderheid mans is nie bewus van hul hoë bloeddruk nie; dis hoekom dit die silent killer genoem word. Omdat mans gewoonlik 10 tot 15 jaar vroeër as vroue hartsiektes ontwikkel, is mans meer geneig om vroeg in hul lewens daaraan te sterf. Ongeveer ’ n kwart van alle hartverwante siektesterftes kom voor by mans tussen 35 en 65 jaar.

Nog ’ n onderliggende oorsaak van die dood sluit in chroniese obstruktiewe longsiekte (emfiseem) en asma. Dit is ’ n chroniese, onomkeerbare longsiekte as gevolg van blootstelling aan gasse – meestal rook. Daar is meer mans as vroue in Suid-Afrika wat rook.

’n Seksueel-oordraagbare siekte waarop mans moet let, is die menslike papillomavirus (MPV). Dit raak byna alle seksuele aktiewe mans op een of ander tyd. Daar is geen MPV-toets vir mans nie, maar daar is ’n entstof waarmee jy op die ouderdom van 11 of 12 ingeënt moet word. Jy kan ook die inspuiting op 26 kry as jy die gevaar loop om die virus op te doen.

ONNATUURLIKE DOOD

Mans is drie keer meer geneig om te sterf van onnatuurlike oorsake as vroue.

Wanneer dit kom by onnatuurlike oorsake van sterftes, het die Wes-Kaap en KwaZulu-Natal die hoogste getalle gesien. Meer as 3 000 seuns en mans tussen die ouderdomme van 15 en 44 is in 2016 in motorongelukke dood.

Baie mans sterf ook in geweld. In 2018 word Suid-Afrika steeds gereeld onder die toptienlande met die hoogste moordsyfers in die wêreld geplaas. Plaaslike polisiestatistieke dui daarop dat ongeveer 50 mans elke dag vermoor word.

Baie mans is meer gemaklik om sekere gesondheidskwessies te bespreek, maar die onderwerp van geestesgesondheid is steeds taboe. Daar is ’ n algemene persepsie dat kwesbaarheid ’ n teken van swakheid is. Die oorgrote meerderheid van selfmoordslagoffers in Suid-Afrika is manlik. “Daar is omtrent 220 selfmoordpogings daagliks in Suid-Afrika en 10% van hulle kry dit reg. Van daardie 10% is vier uit 5 mans,” sê Garron Gsell, stigter van Movember Suid-Afrika.

Hierdie syfers styg steeds, veral in die lig van toenemende moeilike ekonomiese toestande. Die Mediese Navorsingsraad se selfmoordstatistieke toon dat wit mans die hoogste selfmoordsyfer in die land het.

Alkohol is ’n prominente faktor in geweld en beserings, insluitend interpersoonlike en huishoudelike geweld, seksuele aanranding en verkeersbeserings.