Hoekom nou eers?
daar geen ruimte vir debat is nie terwyl ons juis eerlike gesprekke rondom die sportsituasie te hê.”’
Vir dr. Hendrik Snyders, sporthistorikus en departementshoof in geskiedenis by die nasionale museum in Bloemfontein, is een van die mites dat wittes dink swart en bruin mense het rugby en ander sportsoorte soos netbal, fietsry en krieket eers in 1995 ontdek toe die Springbokke die Wêreldbeker gewen het.
“Toe Nelson Mandela die Wêreldbeker saam met Francois Pienaar lig, is sport skaamteloos gebruik en misbruik vir politieke doeleindes. Dis absolute bog dat swart en bruin mense eers in die negentigjare begin rugby speel het. Swart en bruin mense het ’n sportgeskiedenis wat strek van die begin van die 19de eeu. Daar is ook die wanpersepsie dat bruin en swart nie ’n sportgeskiedenis het nie en vandaar het die aandrang gekom dat daar kwotaspelers moet wees in elke sportspan. Die historiese feite toon egter ’n heeltemal ander storie en dat swart en bruin gemeenskappe ’n ryke tapisserie van sport het.
“Solank as wat mense swart en bruin se sporttradisie ontken, solank sal die onregverdigheid en die kans op gelyke geleenthede steeds ’n hersenskim wees. Al wat swart en bruin sportmense vra, is dat hul sportverlede erken moet word. Ek dink dit is ’n billike versoek, want daar word nou gemaak asof die moderne Westerse sportgeskiedenis die enigste sportgeskiedenis is wat daar vir Suid-Afrika bestaan. (In Amerika sluit BLM se doelwitte juis in die‘ontwrigting van die Westersvoorgeskrewe kerngesinstruktuur’). Swart en bruin sport het ’n parallelle geskiedenis met wit geskiedenis en daar moet nie nou gemaak word asof die verlede van ons nie saak maak nie.”
Oor hoekom swart en bruin sportmense nou eers die moed bymekaarskraap om die onregverdighede aan te spreek, sê Snyders hy het ’n probleem met sekere van die ondertekenaars.
“Ek het ’n wesenlike probleem met dit, want hier het ons te doen met die kwessie van moraliteit. Vir te lank is topstrukture in sport nog spierwit, wat vir my aanduidend is van die stelsel van aanspreeklikheid. Die vraag wat by my opkom is, hoekom praat die spelers nóú eers uit? Was dit die vet salaris wat hulle gekry het of was hulle bang dat hulle sekere voordele sou verloor indien hulle sou uitpraat? In ’n groot mate kan die blaam voor sportklubs gelê word, want hulle het hul aanspreeklikheidsrol versaak.
“’n Unie of sportfederasie se boublokke is klubs, maar ons klubs hou nie ons sportadministrateurs verantwoordelik nie. Klubs verkoop egter hul aanspreeklikheid vir ’n pot lensiesop. Sonder klubs kan ’n unie of sportfederasie nie bestaan nie. So administrateurs moet luister na klubs en nie andersom nie. Dit is ook opmerklik dat van ons swart Suid-Afrikaanse sportlui wat verhef word tot super-gode glad nie ook hul sportgeskiedenis ken nie. In die aantal boeke wat ek al gelees het, is dit nogal beduidend van hoe min swart en bruin spelers weet hoe die hef in die vurk steek.”
Charles Beukes, deurwinterde en gerekende sportadministrateur, bekyk die BLMbeweging en die gepaardgaande golf wat dit ontketen het, deur ’n ander lens.
“Kyk maar na die euforie toe Suid-Afrika verlede jaar die rugby-Wêreldbeker gewen het. Dit is nog nie eens ’n jaar later nie en ons is terug by armoede, hongersnood en werkloosheid. Ons is terug by die onsekerhede en blameer nou mekaar of ander vir die situasie in sport. Ons moet die vraag ook tog vra aan spelers en afrigters, of die fout alleen by wittes lê? Daar is sommige wat nou kwaad is omdat hulle nie destyds ’n werk gekry het nie of nie die span gehaal het nie. Van dié sportpersone verbloem hul skynheiligheid en gebrek aan prestasie nou agter die BLM-masker, pleks dat hulle hand in eie boesem steek.
“My gevolgtrekking hoekom spelers nou eers uitpraat, is dat hulle ’n gebrek aan leierskap en integriteit toon en nie die moed van die oortuiging gehad het toe hulle deel was van die stelsel nie. Vir hulle was dit ’n saak van korttermyn-bevrediging, maar die langtermyn-probleme was steeds aanwesig. Hierdie spelers en afrigters het toegang gehad tot televisie, radio, koerante, tydskrifte en sosiale media, maar hulle het nooit opgestaan vir hul regte nie.”
Die laaste woord is nog allermins gerep oor die ongeregtighede in krieket, maar die tandepasta is nou uit die buis. Hierdie dekades lange stryd van ongeregtigheid en bevoordeling in sport is ’n spook wat gaan bly sweef.