ALKOHOL KELDER ONS KINDERS
Dis g’n geheim dat minderjarige drinkery ’n reusagtige probleem in Suid-Afrika is nie, en hiervan kan die onlangse tragedies by shebeens getuig . . . Maar hoekom drink tieners van so ’n jong ouderdom en hoe kan hulle gehelp word? DEUR Michelle Linnert Jansen
Die dood van 21 tieners in Julie vanjaar by ’n Oos-Kaapse tavern het die hele land tot in sy fondamente geruk en almal wou weet wát sulke jong kinders in die eerste plek by dié kuierplek gesoek het.
Dis soms maklik om van buite vinger te wys en in sulke gevalle te wonder waar die kinders se ouers dan was. Maar die harde realiteit is bloot dat tieners in baie van die land se agtergeblewe gemeenskappe dikwels op hulself aangewese is. Dan lyk taverns, smokkeljaarts en drank maklik vir hulle na die enigste opsie vir“pret en ontspanning”.
Volgens kenners kan drankmisbruik onder tieners in enige gemeenskap – ryk of arm – voorkom en verskil die redes daarvoor. Die redes kan eenvoudig of kompleks, of ’n kombinasie van faktore wees.
Maar hoe dit ook al sy, die tragedie in die Oos-Kaap het ons gedwing om opnuut te kyk na hoekom tieners in die drankduiwel se greep beland.
HOEKOM ALKOHOL?
Vivi October* is van Eersterivier in die noordelike voorstede van die Kaap en word in Oktober 16. Sy drink sedert verlede jaar. ( Kuier beskerm haar identiteit omdat sy minderjarig is.)
“Ek het ernstig in November verlede jaar begin drink. Ek en my vriende like die rooi 5 L-boks 4th Street. Ons drink elke naweek as ons geld het, maar definitief elke maandeinde.”
Volgens haar voel dit“lekker”om dronk te wees.“Dit voel snaaks. Jy’s numb, jy wil opgooi en jy wil net slaap.”
Vivi vertel sy het vir ’n rukkie opgehou nadat sy amper verkrag is.“Iemand wat ek ken, het aan my gevat en my begin soen en wou met my seks hê. Dit het goed gevoel, en ’n deel van my wóú, maar ’n ander deel het gevoel ha-a, dit voel nie reg nie. Ek het hom gestop, maar ek moes baie krag gebruik. Dit was baie amper of hy het dit reggekry.”
Sy was onlangs by haar eerste volwaardige house party, en die drank het gevloei. Sy weet nie of die gasheerouers bewus was nie, maar al die tieners het geld bygegooi om drank te koop.
Maar waar kry hulle dié geld?“Ek werk vir my geld met joppies in die huis. Soms gee my ma-hulle uit hul eie as ek genoeg smeek. Ek gaan my eie geld verdien; ek wag net tot ek 16 is en kan werk. Al my geld word gespaar, dan koop ons drank,” vertel Vivi.
Sy sê baie van haar vriende drink, of rook dagga uit die okkapyp. Nou hoekom het sý dan begin drink?
“Dis baie complicated. Ek is onlangs deur ’n groot ding – ek gaan eintlik nog steeds
daardeur – en ek hou van drink en dronk wees. Ek was baie upset en wou net slegte dinge doen, sommerso, want dit het my laat beter voel. En dan hou ek net aan. Ek rook ook (dagga) maar dis net wanneer ek wil fokus.”
Dit gaan alles oor die gevoel, sê sy.“Die alkohol is so bitter, maar dit vóél so lekker. Jy weet jy doen sonde met die drinkery, maar jy wíl daai sonde doen, want jy gee vir niks om nie. Jy drink, want dis fun en in daai moment het jy ’n goeie tyd saam met jou vriende.”
Maar is dit omdat daar nie genoeg geriewe is vir tieners op haar dorp nie?
“Eersterivier het ’n baie popular sokkerpitch waar almal uithang. Ek is nog nie daar nie. Ek kan ook soontoe gaan as ek wil.”
RAAK ARMES & RYKES
Volgens adjudant-offisier Louise Strydom van die Kraaifontein-polisie, nog ’n buurt in die noorde van Kaapstad, is alkoholmisbruik onder tieners hoegenaamd nie net ’n tendens onder armer gemeenskappe nie. Inteendeel.
“Baie van die drink-insidente word nie gerapporteer nie, want dis mos eintlik ’n ‘skande’. Nou só staan die ding: ongeag die ras, hoe ryker die mense is, hoe groter is die drankprobleme. Dis die patroon wat ons kon vasstel, en dis elke naweek se ding. Daar is baie house parties en ons beamptes kom hierop af in die strate. Dis ’n ge-doef-doef, en baiekeer is die ouers en familie weg vir die naweek, en die tieners is alleen by die huis. Dan gebeur daar nou vir jou vieslike dinge,”vertel Louise.
Sy voeg by:“Ons sien die meisies in die state rondloop. Hoërskoolkinders tussen
13 en 16 en hulle almal is hoog – of dit nou drank of dwelms is.”
Louise sê baiekeer gaan hulle in die vroeë oggendure op Sondae uit om te gaan“skrikmaak”, want dis eintlik wetstoepassing se mandaat om op te tree teen geraasklagtes – want dis waarop die partytjies neerkom.
“Ons vra dan of daar iemand ouer as 18 teenwoordig is, en gee ’n waarskuwing en ‘skel’ so ’n bietjie. Die ouers is naïef, want: ‘Nóóit! Mý kind sal dit nooit doen nie!’is hul houding. Hulle is mos engeltjies op aarde, maar dis juis húlle wat so drink. Ouers skrik gewoonlik wakker wanneer die meisie in graad 9 of 10 swanger raak. Die drinkery is ’n gevaarlike storie, en dit gebeur oral, ryk of arm.”
Lucinda Valentine is ’n maatskaplike werker en berader van Kaapstad. Sy sê baie meen tieners drink as gevolg van groepsdruk, maar dit strek baie dieper. “Dit word gesien as sosiaal aanvaarbaar onder baie tieners, of ’n manier om sosiaal te integreer sodat jy nie alleen of uitgesluit voel nie. Dis ook afleiding vir tieners (en volwassenes) om uit ’n vernietigende of giftige huisomgewing, of ongelukkige of traumatiese lewensomstandighede te ontsnap.”
Die Durbanse terapeut Sasha Talia Pather stem saam.“Sommige drink omdat hulle nuuskierig is, ander omdat dit soos fun lyk, of hulle cool laat voel – veral as hulle vriendekring dit ook doen. Baiekeer is daar dieper redes wat
Die alkohol is so bitter, maar dit vóél so lekker. Jy weet jy doen sonde met die drinkery, maar jy wíl daai sonde doen, want jy gee viri niks ik om nie. i
VIVI OCTOBER* 15
soms ongesiens bly, en is dit ’n vorm van escapism.
“Hulle wil wegkom van baie dinge, soos familie, omgewing, identiteit, verlies of rou, om maar ’n paar te noem. Ek glo ook die wortel van hierdie vorms van ontsnapping is seerkry of injustice of trauma,”sê Sasha.
Dink hulle tienerdrinkery is meer algemeen onder armer gemeenskappe?
Lucinda meen in meer as ’n dekade as ’n maatskaplike werk en as iemand wat met kinders werk, is dit haar ervaring dat dit álmal raak.“Ek het gesien hoe tieners uit alle vlakke van die lewe drink. Dit kan ’n tiener in ’n ryk óf arm gesin wees; as hul gesin in onrus is, of die tiener verneder of verwaarloos voel, kan hulle hulle tot alkohol wend om die pyn wat hulle ervaar, te verdoof.”
Sasha dink weer dis meer algemeen onder armer gemeenskappe.“Alleenlik omdat omstandighede ’n mens se lewensrigting verander. Jou omgewing speel ’n kritieke rol in die invloed van afhanklikheid en escapism van ’n tiener. Wanneer situasies en society hopeless lyk en voel, is dít ’n manier om te cope. Dít kan gesien word in vele Suid-Afrikaanse gemeenskappe.”
Sasha sê waar ouers vermoed hul kind het ’n drankprobleem, moet hulle dadelik uitreik.“Ouers moet dan met die kind praat en hulle touwys maak oor watter skade drank kan veroorsaak, en verduidelik hoe maklik dit is om verslaaf te raak – op ’n liefdevolle en praktiese manier.”
Alkohol is boonop baie nadelig vir ontwikkelende kinderbreine. Lucinda sê:“’n Kind se brein ontwikkel tot ná die ouderdom van 25. Die oormatige gebruik van ’n middel (soos alkohol) op so ’n jong ouderdom kan die breinontwikkeling belemmer en kan selfs dele van die brein permanent beskadig, afhangend van hoe gereeld en in watter mate die middel misbruik word.”
Sasha stem saam.“Alkoholmisbruik kan ook lei tot probleme met ander dependencies later in hulle lewe. Drank benadeel geheue, wat essential is vir die kind om te funksioneer op skool en uiteindelik ’n beter lewe vir hulself te probeer bou. Dít impact weer die samelewing.”
Volgens Sasha indien die kind se brein nie normaal kan funksioneer nie, is hulle ook meer geneig tot ander geestesgesondheidprobleme soos angstigheid en depressie.“Hoe sterker die dependencies groei, hoe moeiliker raak dit om jou kind daarvan af te kry. Dié siklus kan egter voorkom word.”
SKOLE EN OUERS SE ROL
So, wat kan ouers méér doen om hul tieners teen die gevare van alkoholmisbruik op te voed? Lucinda sê ouerleiding moet kleintyd reeds ’n sterk fondasie en waardebesef by kinders inprent.
“As die tiener onwrikbaar weet wie hulle is en vertroue in hul uniekheid het, is dit selde dat hulle eksterne validation van eweknieë of aktiwiteite sal vind wat hulle sal benadeel, of in gevaarlike situasies sal plaas. Tieners is geneig om beter te kies met wie hulle uithang wanneer hulle hulself meer waardeer.”
Volgens Sasha moet ouers betrokke bly by hul kinders se sosiale lewe sonder om indringerig te raak.“Maak seker hulle voel gemaklik om met jou te praat oor hierdie goed. Jy kan met die kind en sy vriende ’n group discussion hê en saam met hulle informative documentaries kyk wat hulle sal help om die gevare visually te kan sien.”
Lucinda dink nie skole kan veel doen om alkoholmisbruik te bekamp nie.“Hulle het (slegs) die vermoë om die kinders gedurende skoolure op te voed en veilig te hou.”
Indien die skool ’n geregistreerde berader of maatskaplike werker op sy personeel het, sal hulle drankmisbruik aanspreek. Baie skole het egter nie die begroting vir hierdie professionele mense nie.
“Hierdie skole sal enige gevalle na die distriksmaatskaplikewerkers van die onderwysdepartement verwys om aan te spreek. Meestal het die werkers nie die vermoë om veldwerk te doen nie en die tiener se probleem val deur die krake,”sê Lucinda.
Volgens haar is daar ’n behoefte in Suid-Afrikaanse wetgewing en die publiek om te erken dat daar verskeie geestesgesondheidpraktisyns uit verskillende agtergronde is wat gekwalifiseer en ervare is om tieners te help.“Hierdie mense moet deur ouers en skole gebruik word.”
Sasha meen skole móét kan help, al is dit net met bewusmaking.“Skole wat voortdurend checks doen, plakkate opsit wat tieners sélf kan maak, klasbesprekings het of sprekers nooi om leerders te kom inlig oor wat die gevare is, is alles goeie idees.
“Baiekeer probeer tieners goed omdat hulle onkundig is en nie tools soos terapie en die luxury van met hulle ouers praat, het nie – dan draai hulle na iets skadelik. Bewusmaking is crucial,”sê sy.
Sy meen ouers moet uitkyk vir die tekens van alkoholafhanklikheid.“Die blote feit dat jou tiener drink, is alreeds ’n
groot probleem. Jy sal tekens sien in hulle gedrag. Hulle slaap- en eetpatrone sal verander; hulle raak secretive en avoiding; baie het swak skoolbywoning en sluit aan by nuwe crowds wat die ouers nie ken nie. Hulle soek ook gedurig geld, beleef outbursts en onttrekkingsimptome, en hulle aandag verswak. Jy ken jou kind beter as enigiemand, so as jy iets suspicious oplet, check dit vroeg uit.”
Lucinda sê jy moet hulle aanmoedig om hulp te kry.“Vra die tiener of hulle iemand wil gaan sien en praat oor wat hulle kan deurmaak. Die tiener moet wíl gaan, hulle kan nie gedwing word nie.”
En as die ouer self ’n alkoholis is?“Eerstens, laat die ouer die tiener toe om by die huis te drink, en wie finansier die gewoonte? As hulle nie tuis mag drink nie, en daar geen volwassene is om toesig te hou nie, of toesig te hou oor ’n drinkery nie, weet dan dat dit handuit kan ruk,”sê Lucinda.
BEVEG DIE PROBLEEM
Alle kinders onder 18 word boonop deur die Kinderwet beskerm.“As ’n ouer(s) dus drink tot so ’n mate dat die kind moontlik verwaarloos word, moet dit aan die regte owerhede gerapporteer word, en ’n aangewese kinderbeskermende maatskaplike werker moet uitgaan om ’n welsynsondersoek te doen en te bepaal of die kind onmiddellike sorg en beskerming benodig.”
Sasha sê indien die ouers self alkoholiste is, en nie die kind kan help nie, moet die kind iemand nader wat hulle vertrou by die skool of kerk of in die gemeenskap.
Die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing (HSRC) se statistieke toon dat 50% van Suid-Afrikaanse tieners alkohol drink; dat 16,2% van alle leerders alkohol gedrink het voordat hulle seks gehad het en dat 49,1% van alle leerders reeds een alkoholiese drankie in hul leeftyd ingeneem het
Om hierdie redes beywer die drankbewusmakingsorganisasie, The Association for Alcohol Responsibility and Education, oftewel Aware, hulself ook om minderjarige drankmisbruik te bekamp.
Dié niewinsgewende organisasie staan verantwoordelike drankgebruik voor en hulle fokus veral op minderjarige drinkery, binge-drinkery, drink-en-bestuur en drink-en-stap, asook fetale alkoholspektrumsimdroom en die verantwoordelike handeldryf in gemeenskappe, soos die formalisering van taverns en shebeens.
Aware het in Augustus 2019 vennootskappe gesmee met die alkoholowerhede van die departement van onderwys in die Oos-Kaap, Mpumalanga en Vrystaat om ’n nasionale bewusmakings- en opvoedingsveldtog teen underage drinking, It Starts Today, van stapel te stuur.
Hierdie multiplatform-veldtog is die eerste van sy soort, op sy skaal, in die land, en dis ingestel om drinkery onder minderjariges te help bekamp, wat toe al geklassifiseer is as ’n “pandemie”.
Die doel van die veldtog was om die gesprek vroeër te begin met jonger kinders, en televisiekanale, radiostasies, advertensieborde, koerante en sosiale media is ingespan.
“Minderjarige drinkery in Suid-Afrika het onrusbarende vlakke aangeneem met kinders van so jonk as 10 wat drink,”het die uitvoerende hoof van die organisasie, Ingrid Louw, toe in ’n verklaring gesê.
Dit is uitgerol onder 15 000 leerders in 24 skole en die HSRC is ingespan as onafhanklike navorsingsinstituut om die It Starts Today-intervensie te monitor en te evalueer. Een element was om die inligting in die veldtog te belyn met die skoolkurrikulum vir gebruik in vakke soos lewensoriëntering en lewensvaardighede, met aanlyn ondersteuning aan opvoeders.
In ’n ope brief wat in April vanjaar gepubliseer is, het Ingrid gesê dis hoogtyd dat die fokus geplaas word op Suid-Afrikaners se drinkgewoontes en drinkergedrag, in antwoord op die Wêreldgesondheidsorganisasie wat SuidAfrika derde op die Afrika-, en sesde op die wêreldranglys vir alkoholinname, gelys het.
“As jy [as ’n drinker] jong kinders in jou huis het, is jy bewus van die feit dat jy dalk onwetend ’n rol speel in die bevordering van minderjarige drinkery? Moedig jy jou kind aan om ’n drankie uit die yskas te gaan haal, of stuur jy jou kind na die naaste drankverkoper om alkohol te koop? Ons navorsing toon dat dit blootstelling aan alkohol op ’n vroeë ouderdom is wat onvermydelik lei na minderjarige drinkery.”
Internasionaal is daar bewegings soos Smashed Online, wat ook ’n Suid-Afrikaanse weergawe het. Dit is ’n interaktiewe manier om jou tiener aanlyn deel te maak van die daaglikse ervarings van drie tieners, amper soos ’n realiteitsreeks.
Ouers kan sommer saam met hul tiener die webwerf besoek. Hier gaan hulle die lewensreise en -stryde van Vusi, Bev en Mike meemaak, wat moeilike besluite oor drank en vriende moet neem, en jou kind kan dit saam met hulle navigeer deur kommentaar te lewer, vrae te vra en raad te gee.
Relevante onderwerpe soos partytjies en drank, sport en seks, word openlik bespreek. Boonop is dit gratis, en sal dit wys jy as ouer stel belang om jou kind te help.
*Skuilnaam
Drank benadeel geheue, wat essential is vir die kind om te funksioneer op skool en uiteindelik ’n beter lewe vir hulself te probeer bou. Dít impact weer die samelewing.
SASHA TALIA PATHER