’N PRINSES IN PRETORIA

Bykans ’n halfeeu ná die Anglo-Boereoorlog was die anti-Britse sentiment nog sterk onder sommige Suid-Afrikaners. Ten spyte hiervan is die Britse koning George VI en koningin Elizabeth en hulle twee dogters tydens hulle 1947-toer van SuiderAfrika op 29 Maart daardie jaar in Pretoria se indrukwekkende stadsaal onthaal. Dit was die kroonprinses (tans koningin Elizabeth II) en haar suster, die wyle prinses Margaret, se eerste oorsese reis.

Pretoria se strate en geboue is met vlae, baniere en krone versier – net soos vroeër in die toer, toe die koninklikes onder meer Kaapstad, Bloemfontein en Pietermaritzburg besoek het. Duisende Suid-Afrikaners waai entoesiasties waar ook al die amptelike motorstoet beweeg.

Enkele dae ná die feesvieringe neem die 19-jarige Grieta van der Vyver van Laingsburg – my ma – foto’s van die versierde geboue op Kerkplein. Sy is ’n verpleegstudent wat pas in Pretoria aangeland het en is nog nie juis bedrewe met haar kamera nie.

Heelwat van die nagfoto’s is onderbelig of uit fokus, tog bied sy ’n amateursblik op die prag en praal in die hoofstad.

Handgeskrewe onderskrifte in die fotoalbum verklap haar opwinding om in die stad te wees en om daardie geskiedkundige gebeure te beleef, selfs al was dit in die nadraai van die groot oomblik. Só beskryf sy Pretoria se stasiegebou in die aand: “Die stasie was die mooiste vir my. Die hele buitelyn was verlig met honderde klein gloeilampies langs mekaar. Daar was ook ’n koninklike tent met die kroon [ja, die régte kroon], maar dis alweer verwyder.” (April 1947)

Sy onthul haar onskuld wanneer sy bekende landmerke soos die Standard Bank-gebou verkeerd identifiseer: “Ek glo dis die Paleis van Justisie.” Vreemd genoeg het haar album geen foto van die werklike en indrukwekkende Paleis van Justisie op Kerkplein nie.

Nietemin was die jong Grieta se indrukke in die kol. Soos Graham Viney in sy onlangse boek The Last Hurrah – South Africa and the Royal Tour of 1947 opmerk: “Pretoria’s decorations were magnificent.”

TWEE OU DAMES. Die ou Reserwebank-gebou (links) is deur sir Herbert Baker ontwerp en huisves nou die Nasionale Tesourie. Regs is die Old Mutualgebou wat in 1929 gebou is.

KRAAI KONING. Die Reserwebank (links) en die Old Mutual-gebou staan sy aan sy op Kerkplein in Pretoria. Albei is versier met vlae en baniere met “GR” op. Dit staan vir George Rex (Rex beteken “koning” in Latyns).

BANKVAS. Die destydse Barclays Bank staan deesdae bekend as die FNB-gebou. Dis oorkant die geskiedkundige Tudor Chambers.

TOGTE FEESTELIK. Die Barclays Bank-gebou aan die oostekant van Kerkplein is ook opgedollie met ligte en vlae vir die koninklike besoek.

OU GELD. Dís hoe die Standard Bank-gebou deesdae lyk. ’n Deel van die Ou Raadsaal – waar die regering van die ZAR byeengekom het – is sigbaar op regs.

BEKROONDE GEBOU. Verskeie van die geboue op Kerkplein, soos die Standard Bankgebou, is met ornamentele krone versier tydens die koninklikes se besoek.