Makharani ngemuchiNdau
NDAUWE ndauwe! Takumanahe muchirongwa chedu chetinoreketa ngetsika neunhu hwedu hwechiNdau. Nyamashi tinode kureketa teikumuchire gama rinoti “makharani”.
Makharani mazuwa akatarwa asikatenderwi kuoneka weishanda kana kwafa mambo, hama yeumambo kana kuti azukuru ekutanga eumambo. Baba angu aiya muzukuru mukuru wekwaMambo Muusha nangokudaro paakafa akagarwe makharani asi inini andichagarwi makharani.
Makharani anokone kudaidzirwe mazuwa mairi kana kuti marongomuna. Mazuwa mashomani kazhinji ngeeana adoko. Mazuwa marongomuna ngeeasharuka aanhu. Kana kune makharani zviyana, apana munhu unotenderwe kushanda neivhu ramambo. Akuna unokanye dhaka kuforome zvidhina. Apana unorima ngemwombe kumunda kwake kana kusakure mumunda. Apana unoteme muti muishi. Kudiridzire mumunda nekucheke mwenje zvinotenderwa.
Chinyini chinoitika kana wabatwa weishanda nemakharani zviyana. Mambo unokuripisa kana waonekwa weishanda nemakharani. Inokone kuite mbudzi imwe kana mbiri. Mutongo uri kunamambo, zvaanonga awona kuti zvakakodzera ngezvaanoita newe. Mutunhu umwe naumwe une mitemo yawo yemakharani.
Apa ndati badubadu ndeireketa ngezvinoizwe kwaMambo Muusha mudunhu reChimanimani. Mutunhu umwe ngaumwe une mapurisa amambo anoringire kuti apana ere anodarikire chitsidzo ichi chemakharani. Mwedu munyika yaMambo Muusha tinaana sekuru Itai Muusha. Ndiwo anaoona ngemuganga weeshe eiringire kuti apana ere anogure chisungo chamambo. Saka watoite misikazwa yako yekude kushanda nemakharani, wotoone kuti sekuru Itai haasiri mudhuze mwakomwo ere.
Rekerekezvo, unotoibata huku nembudzi weikweye kwenda nazvo kwamambo. Ndakazozwe umweni oreketa echiti sekuru nyamashi andigezi ngekuti kune makharani. Tingade kujekeserane apapo, kugeza ngatisambe ngesimba yaamho. Makharani haana chekuita nekugezwa kwemuiri wako hai. Kana mambo wacho unotogeza maningi mazuwawo emakharani
Kuti tipete kukumuchira kwedu kwegama redu rinoti makharani, chinyini chinoizwa kana makharani apera kana kuti tinopendera ngenyi makharani edu aya. Mupendero uripo pamakharani. Ngezuwa rekugumisira remakharani, chimangwani chacho anhu anoende koopishe mapadza kwamambo. Koopishe mapadza kuti tichione kookhururwa kubve kumakharani ayana. Munhu weeshe, tingati muzi ngemuzi unofanire kwendese mutanda kwamambo wekoopishe mapadza. Kanyi kweduyo unoona anhu akati mbiriiri mupato nemutanda kwende kwambuya Mwaringiseni. Mbuya Mwaringiseni aiya mukadzi waMutape Muusha wekutamika. Saka sechiremera, kunyazwi mutape apachina, anhu anoendese huni dzekupishe mapadza kwambuya Mwaringiseni. Kana huni dzekupishe mapadza dzaenda zviya, pemunopetuka paya, mwatokhururwa kubve kumakharani. Munozoswera yaa nzekanzeka nemwombe nemagejo kurime mumunda.
Runoshakura ngerunoshakura, runoteme basha rezvidhina kwaakutotema akhiti. Apa tingati ndipo panoperere makharani edu nyamashi.
◆
I shma il Chemusina Penyai akabhare mabhu ku anot i Nhekwe Dziri Kanyi, Tsvura Ngoko naScarlet Memories. Angade kureketa naye ngechiNdau ngatidhibane panumber dzinoti 0772 332 645/0172 948 959 kanapaEmail:napenyai@ gmail.com